متقاضیان واکسن آسترازنیکا، از مرکزی به مرکز دیگر می‌روند و در نهایت دست خالی بر می‌گردند. آنها که دوز اول‌شان را تزریق کرده‌اند، در نهایت با تأخیر، دوز دوم را دریافت می‌کنند، اما دوز اولی‌ها، شانس کمتری برای ایمن شدن با این واکسن سوئدی- بریتانیایی دارند.
روزنامه همشهری گزارش داد: همین موضوع سبب شده تا خیلی‌ها در جست‌وجوی مراکز دارنده واکسن آسترازنیکا باشند؛ درحالی‌که بیش از95درصد مراکز واکسیناسیون، سینوفارم تزریق می‌کنند. حالا در این شرایط عده‌ای دست‌به کار شده‌اند و با دلالی اقدام به دستکاری اطلاعات کارت واکسن می‌کنند. این افراد با گرفتن مبالغ بین 2تا5 میلیون تومان و با دسترسی به سامانه‌های وزارت بهداشت، اطلاعات واکسن تزریق شده را پاک یا دستکاری می‌کنند و در اغلب موارد آن را به آسترازنیکا تغییر می‌دهند.
موضوعی که به گفته مسئولان وزارت بهداشت تخلف و جرم است.«آسترازنیکا فعلا برای دوز دومی‌ها» این پاسخ تمام مراکز واکسیناسیون در هفته‌های گذشته است. درحالی‌که از مدت‌ها قبل مسئولان وزارت بهداشت وعده داده بودند که با ورود واکسن‌های ایرانی و خارجی، سبد واکسیناسیون در کشور متنوع می‌شود، اما جز واکسن برکت بیشترین واکسن در دسترس ما سینوفارم چینی است. با این حال اشخاصی که می‌خواهند به کشوری سفر کنند که سینوفارم را در جدول واکسن‌های مورد تأیید قرار نداده، در انتظار واردات آسترازنیکا، واکسیناسیون‌شان را به تعویق می‌اندازند.
چرا آسترازنیکا؟
یکی از مراجعه‌کنندگان به مرکز واکسیناسیون شهید عراقی، در جست‌وجوی آسترازنیکاست و به‌گفته او، از صبح زود چندین مرکز را زیر پا گذاشته تا بتواند این واکسن را پیدا کند، اما در هیچ مرکزی آن را پیدا نکرده است:«2ماه دیگر باید به یکی از کشورهای عربی در حاشیه خلیج‌فارس سفر کنم، اما از سوی شرکتی که با آنها همکاری دارم به من اعلام کرده‌اند که حداقل باید یک دوز واکسن آسترازنیکا را تزریق کرده باشم. مدت‌هاست که نوبت تزریق واکسنم شده، اما نمی‌خواهم واکسن دیگری را تزریق کنم.»
جوان دیگری هم می‌گوید:« مبتلا به سندرم فیبرومیالژیا هستم و به توصیه پزشک نباید واکسنی که ویروس غیرفعال است تزریق کنم. آسترازنیکا، تنها واکسنی است که به من توصیه کرده‌اند، اما مدت‌هاست که در جست‌وجوی این واکسن هستم، ولی نمی‌توانم آن را پیدا کنم. پس از پرس‌وجوی بسیار، یکی از مسئولان بیمارستانی به من گفت که هم اکنون تنها در املش استان گیلان و اهواز آسترازنیکا برای دوز اول تزریق می‌کنند. یعنی من باید برای تزریق این واکسن چند میلیون خرج بلیت هواپیما کنم و در نهایت شاید آنجا هم واکسن را تمام کنند.»
در مراکز دیگر هم وضعیت همین گونه است و پاسخ درخواست‌کنندگان آسترازنیکا همان جواب منفی است که در مراکز دیگر می‌دهند. مرد میانسال دیگری هم بلاتکلیف است: «اردیبهشت امسال 2دوز واکسن سینوفارم زدم، اما الان که برای دیدار فرزندانم قصد سفر به آلمان را دارم به من ویزا نمی‌دهند. گفته‌اند می‌توانم آسترازنیکا را به‌عنوان دوز سوم تزریق کنم و بعد ویزا بگیرم. اما 2 هفته است که نمی‌توانم این واکسن را پیدا کنم.»
چرا واردات آسترازنیکا محدود است؟
حال سؤال اینجاست که با وجود بالا بودن درخواست‌ها، واردات واکسن آسترازنیکا محدود است؟ نریمان صدری، یکی از فعالان حوزه واردات دارو در این‌باره می‌گوید: «اینکه ادعا می‌کنند برای واردات آسترازنیکا به کشور مشکلاتی وجود دارد را تأیید نمی‌کنم، اما نکته اینجاست که تقاضای جهانی برای این واکسن، به‌دلیل تأیید آن در کشورهای اروپایی و آمریکا بالا رفته است.» صدری با بیان اینکه افزایش درخواست این واکسن در کشور ما هم با توجه به تأییدیه جهانی آن، مسئله چندان پیچیده‌ای نیست، توضیح می‌دهد: «بیش از 120کشور در جهان واکسن آسترازنیکا تزریق می‌کنند.
هماکنون ورودی بیشتر کشورهای دنیا به روی کسانی که این واکسن را تزریق کرده‌اند باز است، اما سینوفارم در مقایسه با این واکسن، مورد تأیید تعداد کشورهای کمتری است. هر چند در این‌باره هم به‌نظر مشکلی وجود ندارد؛ چرا که تا یک‌ماه دیگر همین واکسن سینوفارم هم مورد تأیید بسیاری از کشورهای دنیا قرار خواهد گرفت و مشکلی در صدور ویزا وجود نخواهد داشت.»
به‌گفته صدری، بهترین سیاست اعمال شده در کشور همین وضعیتی است که از سوی وزارت بهداشت شکل گرفته: «بخش قابل توجهی از واکسن ما سینوفارم است و براساس مستندات، با همین واکسن هم توانسته‌ایم این بیماری را تا حدود زیادی کنترل کنیم. سینوفارم به‌زودی از اتحادیه اروپا تأییدیه می‌گیرد و هماکنون هم در اتریش، قبرس، یونان، مجارستان، ایسلند، هلند، اسپانیا، سوئد، فنلاند و سوئیس واکسن سینوفارم به رسمیت شناخته شده است.»
درآمدزایی آسترازنیکا برای سودجویان
می توان گفت؛ همین میزان بالای تقاضا برای تزریق واکسن آسترازنیکا، زمینه سودجویی برخی‌ها را فراهم کرده است، به‌طوری که گروهی از افراد که به سامانه‌های واکسیناسیون دسترسی دارند، با دریافت 2تا 5میلیون تومان، برای افراد کارت واکسیناسیون آسترازنیکا صادر می‌کنند و در همان حال هم تمام اطلاعات ثبت شده در سامانه سیب یا سینای وزارت بهداشت مبنی بر تزریق واکسن‌های غیر از آسترازنیکا را پاک می‌کنند.
یکی از کسانی که به همین شیوه درخواست کارت واکسن کرده، می‌گوید:« برای سفر به یکی از کشورهای اروپایی باید کارت واکسن آسترازنیکا می‌گرفتم اما با توجه به تزریق 2دوز سینوفارم، دیگر امکان تزریق این واکسن جدید برایم وجود نداشت. هرچند با پزشک مشورت کردم و گفت اگر واکسن باشد مشکلی در تزریق دوباره در فاصله زمانی یک‌ماه پس از دوز دوم ندارم، اما ریسک نکردم.
2هفته قبل یکی از دوستانم شخصی را به من معرفی کرد که می‌توانست تغییراتی در اطلاعات ثبت شده من در تزریق واکسن انجام دهد.» او مبلغ اعلام شده برای انجام این کار را 2تا 5میلیون تومان عنوان می‌کند و می‌گوید: «با تخفیف، کار من را با 3میلیون تومان انجام دادند و تمام اطلاعات تزریق واکسنم در سامانه حذف شد. هماکنون کارت واکسن با تزریق 2 دوز واکسن آسترازنیکا را دریافت کرده‌ام و مشکلی هم برای دریافت کارت بین‌المللی وجود ندارد.»
اما خبر دیگر درباره کاسبی صدور کارت واکسن آسترازنیکا مربوط به کسانی است که به‌گفته خودشان، تمایلی به تزریق واکسن ندارند، اما برای اینکه مشکلی در آینده برای آنها به‌وجود نیاید، می‌توانند با پرداخت یک میلیون تومان، کارت واکسن آسترازنیکا با مهر یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی را دریافت کنند. در این‌باره یکی از کسانی که این کارت را بدون تزریق واکسن دریافت کرده می‌گوید: «اعتقادی به تزریق واکسن ندارم، اما از محل کارم اصرار دارند که حتما واکسن تزریق کنیم.
به همین دلیل در یکی از مراکز، فردی از متصدیان آنجا برایم کارت واکسن صادر کرد و من هم همان کارت را به محل کارم ارائه کردم. نه سفر خارجی می‌روم که کارت بین‌المللی بخواهم و نه قرار است که پیگیر کد ملی‌ام باشند که واکسن تزریق کرده‌ام یا نه؟ هر زمان هم که این اتفاق رخ دهد و مجبور باشم، واکسن می‌زنم و کد ملی‌ام هم ثبت می‌شود.»
دستکاری اطلاعات جرم است
مسئولان وزارت بهداشت امکان تغییر در اطلاعات ثبت شده برای واکسیناسیون را رد نمی‌کنند اما تاکید می‌کنند که این اقدام تنها برای رفع خطاهای رخ داده در تزریق میلیون‌ها واکسن است و تغییر نوع و برند واکسن تزریق شده برای صدور کارت‌های بین‌المللی تخلف و جرم به شمار می‌رود. محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره درآمدزایی با تغییر اطلاعات واکسن و سودجویی عده‌ای می‌گوید:«چنین موضوعی به ما گزارش نشده، اما اگر به هر دلیلی این مسئله صورت گرفته باشد، تقلب و جرم از سوی کارشناس مربوطه و شهروندی است که در این عمل نقش داشته‌اند. چنین مواردی به شدت از سوی وزارت بهداشت و دستگاه قضایی پیگیری خواهد شد.» از سوی دیگر علی شریفی‌زارچی، رئیس مرکز آمار و فناوری وزارت بهداشت درباره امکان ایجاد تغییرات در کارت‌های واکسن هم به همشهری می‌گوید: «این اقدام تخلف به شمار می‌رود و به هیچ وجه مورد تایید ما نیست.
اما باید این مسئله را هم در نظر داشت که به دلیل برخی مشکلات از زمان ثبت‌نام تا تزریق واکسن و ثبت آن، امکان تغییر در اطلاعات ثبت شده برای واکسن‌های تزریق شده وجود دارد. اما این اصلاحات هم با حقیقت‌یابی و تایید مرکز بهداشت و دانشگاه‌های مربوطه صورت می‌گیرد. ما امروز درباره تزریق 45 میلیون واکسن صحبت کنیم و ممکن است خطاهایی در ثبت واکسن‌های تزریق شده وجود داشته باشد.»
شریفی زارچی درباره اقدام برخی سودجویان و گرفتن مبالغی از متقاضیان برای تغییر اطلاعات واکسن، توضیح می‌دهد:«از نظر سازمانی نباید این اختیار و دسترسی در اختیار همه باشد و سوءاستفاده رخ دهد. بر این اساس نامه‌ای به معاونت بهداشت فرستاده‌ایم که تنها تغییراتی که بتواند در کارت واکسن‌ها صورت بگیرد، به دلیل همین اشتباه اپراتورها باشد نه درخواست افراد برای سفر و تغییر نوع برند واکسن.
در حال حاضر هم دسترسی همه افراد و پایگاه‌ها بسیار محدود شده و ما به راحتی می‌توانیم پیگیری کنیم که در کدام پایگاه و دانشگاه علوم پزشکی تغییراتی در نوع واکسن تزریق شده به افراد صورت گرفته است.» این مسئول درباره شرایط به وجود آمده و درخواست برخی مردم برای تزریق و تغییر نوع خاصی از واکسن را بی‌اخلاقی کشورها در تایید برخی واکسن‌ها عنوان می‌کند: « دستگاه دیپلماسی کشورمان باید برای به رسمیت شناخته شدن واکسن‌هایی که در داخل کشورمان تزریق می‌شود اقدامات جدی انجام دهد.»
شریفی زارچی همچنین خطاب به مردم تاکید می‌کند: «تمام فرآیند واکسن در کشور رایگان است و درخواست پول برای صدور کارت واکسن انگلیسی جرم به شمار می‌رود. هیچ پایگاه بهداشتی حق دریافت یک ریال پول برای صدور کارت واکسن را ندارد. البته ممکن است افراد خطاکاری در مراکز حضور داشته باشند اما تمام این مغایرت‌ها به شدت تحت نظر ما قرار دارد و به دانشگاه‌ها اطلاع داده می‌شود. اگر چنین مواردی از سوی مرکز یا فردی تکرار شود، حتما پیگرد قانونی صورت خواهد گرفت.»
آسترازنیکا کشورهای دنیا را به ۸ منطقه تقسیم‌بندی کرده و ایران در منطقه خط تولید این واکسن در کشور روسیه قرار دارد. شرکت داروسازی آر-فارم روسیه این واکسن را تولید می‌کند. جز واکسن‌های آسترازنیکای وارد شده به کشور از ژاپن، کره‌جنوبی، ایتالیا و چین، بخش خصوصی هم 963هزار دوز از این واکسن خط تولید روسی را در 2محموله وارد کرد؛ هر چند که دوز پیشنهادی بخش خصوصی برای واردات آسترازنیکا به دولت ۲۰ میلیون بوده که اکنون تنها کمتر از یک‌میلیون دوز آن محقق شده است.
در این‌باره کامبیز میرکریمی، رئیس اتاق ایران و روسیه هم می‌گوید: «بیشتر از آنکه بخواهیم روی این تقسیم‌بندی و قرار گرفتن ایران در زون منطقه روسیه مانور دهیم باید این را بدانیم که واکسن آسترازنیکا همکاری مشترک دانشگاه آکسفورد انگلیس و شرکت سوئدی است و محقق شدن واردات قابل توجه این واکسن به دیپلماسی دولت ما در ارتباط با اتحادیه اروپا بستگی دارد.»
او البته معتقد است که اگر قرار باشد سبد واکسیناسیون کشور متنوع باشد، نه‌تنها آسترازنیکا که اسپوتنیک‌وی هم باید به‌عنوان یکی از واکسن‌های خوب در اختیار مردم قرار بگیرد: «در این‌باره باید بخش خصوصی حمایت بیشتری شود و واکسن‌ها با برندهای متنوع را در اختیار داشته باشیم؛ هر چند که با وجود استفاده از ظرفیت بخش خصوصی معتقدم که درحال حاضر در روند واردات واکسن دیپلماسی و همکاری‌های دوجانبه کشورها مؤثرتر است.»