مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی با عنوان «ارزیابی وضعیت صنعت تولید مواد اولیه دارویی در ایران از منظر میزان تأمین بازار، ارزبری، عمق تولید، سطح فناوری و قیمت محصولات» با تاکید بر اینکه نسبت قیمت مواد مؤثره تولید داخل به قیمت همان مواد از مسیر واردات، طی سالهای ۱۳۹۸و۱۳۹۹ ، بیش از دو برابر بوده است، اعلام کرد: با وجود تخصیص ارز دولتی به این صنعت، افزایش قیمت مواد اولیه تولید داخل طی سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ در برخی اقلام حتی به ۳۰۰ تا ۸۰۰ درصد نیز رسیده که فاصله قابل ملاحظه‌ای با میانگین نرخ تورم در سایر بخش‌های صنعتی دارد.
در بخش «چکیده» گزارش این مرکز پژوهشی درباره اهمیت صنعت تولید مواد اولیه دارویی آمده است: «صنعت تولید مواد اولیه دارویی نقشی حیاتی در خروجی نهایی نظام دارویی و سلامت کشور دارد. خروجی این صنعت که همان مواد مؤثره جهت تولید دارو هستند، اثر انکارناپذیری بر کیفیت، اثربخشی و قیمت داروهای مصرفی مردم دارد. ازسوی دیگر با توجه به تحریمهای ظالمانه بین‌المللی علیه کشورمان، خودکفایی در تأمین اقلام ضروری همچون دارو مسئله‌ای حیاتی است. در طول سالهای گذشته سیاستگذار حوزه دارو با هدف تضمین دسترسی مردم به دارو، حمایت‌های مختلفی همچون تخصیص ارز دولتی، ممنوعیت یا محدودیت واردات مواد اولیه‌ای که مشابه تولید داخل دارند و نظایر آن را نسبت به این صنعت اعمال کرده است».
*سهم صنعت تولید داخل فقط 25 درصد بازار است
مرکز پژوهش‌های مجلس با تاکید بر اینکه از ۱۴۳۱ مولکول موجود در فهرست دارویی ایران، ۱۳.۸ درصد تعداد مولکولهای مؤثره شیمیایی توسط صنعت تولید مواد اولیه دارویی در کشور تولید میشود، اعلام کرد: «علیرغم ادعای سندیکای تولید مواد اولیه دارو، مبنی بر تأمین بیش از ۷۱ درصد نیاز بازار داخلی، میزان تأمین ریالی صنعت تولید داخل از کل بازار مواد اولیه دارو و ملزومات بسته‌بندی در سال ۱۳۹۹به لحاظ حجمی معادل ۲۵.۱ درصد و به‌لحاظ ریالی معادل ۲۳.۱ درصد بوده است. این امر نشان از آن دارد که تا تحقق خوداتکایی در این حوزه راهی بس طولانی پیش رو است».
در گزارش این مرکز پژوهشی با اشاره به اینکه کشور در زمینه تولید بسیاری از مولکولهای ضروری به واردات وابسته است، آمده است: «صنعت تولید مواد مؤثره دارویی به‌جای تمرکز بر تأمین داروهای حیاتی و ضروری، براساس شاخص‌های اقتصادی به سمت تأمین مواد مؤثره پُرفروش و پُرسود گرایش یافته، تا جایی که 55 درصد مولکولهای تولید شده در دسته مولکولهای غیرضروری قرار گرفته‌اند».
*بخش عمده کاهش ارزبری بخاطر بهره‌مندی رایگان از کشفیات مواد مخدر است!
مرکز پژوهش‌های مجلس درباره میزان و عوامل موثر بر کاهش ارزبری صنعت تولید مواد اولیه دارویی اعلام کرد: «میزان کاهش ارزبری کل صنعت در سال۱۳۹۸ ، معادل ۲۶ درصد بوده که از این میزان کاهش، 17.4 درصد ماحصل تولید مواد مؤثره داروهای مخدر است. این کاهش ارزبری بیشتر مرهون بهره‌مندی رایگان از کشفیات مواد مخدر و مشتقات آن توسط پلیس بوده و برای تحقق کاهش ارزبری حقیقی، گریزی از عمق‌بخشی به تولید و حرکت به سمت تولید حد واسطه‌ای شیمیایی نیست که رویه غالب صنعت در این راستا نبوده است».
* قیمت مواد مؤثره تولید داخل بیش از دو برابر قیمت وارداتی است
در گزارش این مرکز پژوهشی درباره مقایسه قیمت تولید داخل و قیمت وارداتی مواد موثره آمده است: «نسبت قیمت مواد مؤثره تولید داخل به قیمت همان مواد از مسیر واردات، طی سالهای ۱۳۹۸و۱۳۹۹ ، بیش از دو برابر (بین ۱۹۷ تا ۲۷۱ درصد نسبت به میانگین وزنی قیمت واردات و نسبت به متوسط قیمت جهانی براساس نرخ ارزهای تخصیصی در هر زیرحوزه) بوده است. محاسبه قیمت این اقلام برمبنای نرخ تسعیر ارز تعدیل شده نیز حکایت از امکانپذیری کاهش قیمت این مواد تا حد قابل توجهی دارد، به‌نحوی که پس از تعدیل قیمتها، هم صنعت به سود مکفی خواهد رسید و هم هزینه‌های درمانی بیماران کاهش خواهد یافت».
* افزایش۳۰۰ تا ۸۰۰ درصدی قیمت مواد اولیه تولید داخل علی رغم تخصیص ارز دولتی
مرکز پژوهش‌های مجلس درباره نوسانات قیمت مواد اولیه دارویی اعلام کرد: «با وجود تخصیص ارز دولتی به این صنعت و علیرغم تأکیدات قانونی مبنی بر قیمتگذاری کالاهای مشمول ارز دولتی، متأسفانه محصولات این شرکتها تاکنون قیمتگذاری نشده و ماحصل آن شیب تند افزایش قیمت مواد اولیه دارویی بوده که درنهایت به گران شدن دارو و افزایش پرداخت از جیب مردم منجر شده است. افزایش قیمت مواد اولیه تولید داخل طی سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ در برخی اقلام حتی به ۳۰۰ تا ۸۰۰ درصد نیز رسیده که فاصله قابل ملاحظه‌ای با میانگین نرخ تورم در سایر بخش‌های صنعتی دارد».
* ۷۲ درصد مواد مؤثره تولید داخل، در فرایند تولید تنها یک مرحله را طی می‌کنند
در گزارش این مرکز پژوهشی درباره عمق تولید داخل مواد اولیه دارویی آمده است: «علیرغم وجود منابع انسانی و طبیعی گسترده در کشور نظیر معادن، نفت، گاز و پتروشیمی و امکان افزایش عمق تولید مواد اولیه دارویی، نتایج مطالعه نشان میدهد بیش از ۷۲ درصد مواد مؤثره تولید داخل، در فرایند تولید تنها یک مرحله و بیش از ۱۸ درصد دیگر تنها دو مرحله را طی می‌کنند تا به ماده اولیه دارویی تبدیل شوند. کم بودن عمق تولید علاوه بر کاهش اثر صرفه‌جویی ارزی، موجب میشود کشور در مواقع بحرانی و حساس در تأمین مواد اولیه دارو همچنان به کشورهای خارجی وابسته باشد».
مرکز پژوهش‌های مجلس با تاکید بر قیمتگذاری نظام‌مند مواد مؤثره دارویی اعلام کرد: «توسعه قیمتگذاری نظام‌مند مواد مؤثره دارویی ضروری و اجتناب ناپذیر است و سازمان غذا و دارو میبایست در قبال اجرای این وظیفه مهم در راستای صیانت از حقوق مردم پاسخگو بوده و نهادهای قضایی درخصوص مابه‌التفاوت ارز دولتی صرف شده در این حوزه طی سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ و قیمتگذاری مستقل توسط شرکتها که مواد اولیه‌شان بعضا با نرخی نزدیک به نرخ ارز آزاد به فروش رفته و پرداخت از جیب بیماران را افزایش داده است، پیگیریهای لازم را به‌عمل آورند».
در بخش پایانی بخش «چکیده» گزارش این مرکز پژوهشی آمده است: «برخی از شرکت‌های تولیدکننده مواد اولیه با یا بدون اخذ مجوز از سازمان غذا و دارو اقدام به واردات مواد اولیه نموده و با بهره‌مندی از امتیاز ممنوعیت واردات مواد اولیه توسط سایر شرکتها، دچار تخلف «تولیدنمایی» و «ری‌پکینگ» شده و از محل فروش این اقلام با قیمتهای غیرقابل قبول به سودهای کلان دست یافته‌اند که اصلاح این رویه نیاز به شفاف سازی زنجیره تأمین و برخورد قاطع نهادهای ذیربط دارد».