اجرای نسخه نویسی الکترونیک که با گلایه های برخی از مراکز ارائه خدمات مثل داروخانه ها مواجه شده است، به عنوان یکی از اهداف نظام سلامت الکترونیک، درگیر چالش هایی است که حل آنها زمانبر است.
اجرای برنامه نسخه نویسی الکترونیک در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه کشور تاکید شده و در ماده ۷۴ برنامه ششم توسعه کشور نیز درباره نسخه الکترونیکی گفته شده که وزارت بهداشت با هدف ارائه خدمات الکترونیکی سلامت مکلف است در مدت دو سال اول اجرای قانون برنامه، نسبت به استقرار سامانه پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان و سامانه‌های اطلاعاتی مراکز سلامت با هماهنگی پایگاه ملی آمار ایران و سازمان ثبت احوال کشور با حفظ حریم خصوصی، منوط به اذن آنها، محرمانه بودن داده‌ها و با اولویت شروع برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع اقدام کند.
همچنین در راستای اهداف برنامه ششم توسعه و تکالیف قانونی مانند قوانین بودجه و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه سلامت، سازمان بیمه سلامت نیز موظف شده که برنامه نسخه نویسی الکترونیک و حذف تدریجی دفترچه‌های کاغذی را اجرایی کند.
سازمان بیمه سلامت ایران طرح نسخه نویسی الکترونیک را سال ۱۳۹۸ با اجرا در ۲۳۵ شهر شروع کرد و پس از شیوع ویروس کرونا، اجرای نسخه نویسی و نسخه پیچی الکترونیک شتاب بیشتری گرفت. حال در اکثر شهرهای کشور نسخه نویسی و نسخه پیچی الکترونیک اجرا می‌شود. موضوعی که به ویژه در شیوع بیماری کرونا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده است.
مسئول فنی یک آزمایشگاه، آینده اجرای این طرح را بسیار روشن و موفقیت آمیز توصیف کرده و می‌گوید: اجرای چنین اقدامی از ضروریات هر کشوری است تا سیستم نظام مندی داشته باشیم ولی شروع چنین برنامه‌های گسترده‌ای باید در ابتدا از انعطاف پذیری مناسب نیز برخوردار باشد. متأسفانه محدودیت‌های زیادی برای کاربر ایجاد شده است که مشکل ساز است. از طرفی پزشکان با سامانه‌ها و سیستم آشنایی نداشته که همین موضوع مشکلاتی را برای آنان به وجود آورده که تنها با برگزاری چند دوره آموزشی می‌توان این مشکلات را به راحتی حل کرد.
وی ادامه می‌دهد: متأسفانه سیستم موجود هوشمند نیست به همین دلیل باید در شروع کار مدتی زمان در نظر گرفته شود تا کاربران نسبت به آن آگاهی کامل داشته و اشکالات کار مشخص شود. برای مثال پزشک برای تجویز یک آزمایش باید همان کلمه مورد نظر تعریف شده را جست و جو کند و همانند گوگل نیست که پیش فرض داشته باشد به همین دلیل مدام با ما تماس می‌گیرند که چگونه باید آزمایش مورد نظر را در سیستم پیدا کنند چرا که برخی آزمایش‌ها چندین کد و اسم‌های مشابه هم دارند. در ابتدا باید نحوه جست و جو اصلاح شده و امکان اتخاب به پزشک داده شود.
این مسئول فنی آزمایشگاه می‌افزاید: از طرفی پزشک معمولاً با اشتباهاتی از کد غیر معمول استفاده می‌کند که منجر به دوباره کاری آزمایش هم برای بیمار و هم آزمایشگاه می‌شود. همچنین در پذیرش آزمایش ممکن است اشتباهاتی صورت گیرد که نیاز به اصلاح دارد ولی متأسفانه در سیستم اجازه حذف به کاربر داده نمی‌شود.
وی می‌گوید: برخی عمل‌ها نیاز به انجام چندین نمونه آزمایش دارند ولی این اجازه در سیستم داده نمی‌شود که کل نمونه‌ها را انجام دهیم. سوال این است که آیا باید هزینه آن را از بیمار دریافت کنیم؟ متأسفانه محدودیت‌هایی برای کاربران گذاشته شده است که در شروع کار دردسر ساز است به همین دلیل باید اختیارات لازم را به کاربر دهند و آرام آرام محدودیت‌ها را پیش ببرند. البته ما این مشکلات را بارها از طریق انجمن به بیمه سلامت انعکاس داده ایم که بخشی از آن برطرف شده ولی همچنان مشکلات وجود دارد و باید هر چه سریع‌تر رفع شود.
یکی از مسئولان داروخانه‌ها که بیش از ۳۵ سال در این حوزه مشغول فعالیت است، می‌گوید: ما با سازمان بیمه سلامت ایران همواره همکاری داشته و مشکلی در همراهی با اجرای این طرح نداریم. مشکل اصلی ما مشکل مردم است. بیماران در هنگام قطعی برق و اینترنت با مشکل مواجه می‌شوند و تنها با یک کد نمی‌توان به آنها خدمت ارائه کرد. البته این مسائل مربوط به بیمه سلامت نیست ولی در این شرایط حداقل می‌توان برای بهبود روند اقدامات علاوه بر کد، دارو به صورت نسخه در اختیار بیمار نیز قرار گیرد.
محمد شریفی یک داروساز که تجربه فعالیت در داروخانه‌های بسیاری را داشته نسبت به طولانی شدن فرآیند نسخه پیچی در داروخانه‌ها ابراز نارضایتی کرده و می‌گوید: متأسفانه برای گروه‌های مختلف سامانه‌های متعددی در نظر گرفته شده است که این موضوع تنها باعث صف‌های طولانی و بیشتر شدن مدت زمان رسیدگی به یک نسخه می‌شود. از طرفی بسیاری از کاربران با این سامانه‌ها آشنایی نداشته که لازم است حتماً دوره‌های آموزشی برای کلیه مؤسسات از طریق سازمان فنی و حرفه‌ای برگزار شود تا این مشکلات هر چه سریع‌تر برطرف شود.
وی به مشکلات گزارش گیری نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: ما در آخر هر ماه وظیفه داریم که نسخه‌ها را لیست کنیم. در سازمان تأمین اجتماعی به صورت ماهانه گزارش‌ها با شماره ردیف در سامانه وجود دارد ولی متأسفانه این موضوع در سازمان بیمه سلامت وجود نداشته و ردیف نسخه‌های الکترونیک در گزارش‌ها خالی باقی می‌ماند. باید توجه داشت که برخی داروخانه‌ها به ویژه در شهرستان‌ها دارای سقف هستند که برای اقدامات و خدمات دهی مناسب باید گزارش روزانه داشته باشند.
این داروساز ادامه می‌دهد: یک داروخانه برای اینکه بتواند نسخه نویسی الکترونیک را به خوبی انجام دهد باید نرم افزار و امکانات لازم را داشته باشد در حالی که بسیاری از داروخانه‌ها از این امکانات برخوردار نبوده و به روز کردن نرم افزارها برای آنان هزینه بر است به همین دلیل لازم است که تسهیلاتی برای آنان در نظر گرفته شود و در کنار آموزش این اقدام را انجام دهند.
وی تاکید می‌کند: الکترونیکی شدن فرآیندها ابتدا باید از سوی پزشکان انجام می‌شد و بعد به مرحله داروخانه می‌رسید ولی اکنون این موضوع برعکس شده است در حالی که بیمه باید قبل از هر اقدامی پزشکان را برای انجام این اقدام توجیه می‌کرد. در صورتی که این موضوع محقق می‌شد بسیاری از هزینه‌ها به داروخانه‌ها تحمیل نشده و روند کار با سرعت بیشتری پیش می‌رفت ولی عملاً شاهد هستیم که تمام این اقدامات به ضرر داروخانه‌ها شده است.
مهدی رضایی معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران در پاسخ به این مشکلات می‌گوید: ما در مرحله گذار از روش سنتی به مرحله الکترونیک و دیجیتال هستیم و مسلماً در ابتدای کار با مشکلات و مقاومت‌هایی از سوی مراکز ارائه دهنده خدمت مواجه خواهیم بود که روز به روز با انعکاس این بازخوردها در تلاش برای رفع مشکلات و سهولت در اجرای فرایند هستیم.
وی ادامه می‌دهد: مراکز دولتی به دلیل بحران کرونا نتوانستند زیرساخت‌های لازم را به طور کامل فراهم کنند و به همین دلیل پیشرفت کار در مراکز خصوصی بیشتر از مراکز دولتی بوده است و عمدتاً سیاست کلی ما این بوده که از سیاست‌های تشویقی استفاده کنیم. البته مشکلات قطعی برق و اینترنت از دیگر مسائلی است که روند پیشرفت کار را کمی کند کرده است که امیدواریم با صبوری مردم و همراهی مسئولین شاهد رفع این مشکلات باشیم.
وی تاکید کرد: مسلماً در ابتدای هر کاری برخی مشکلات وجود دارد که ما در سازمان بیمه سلامت ایران با شناسایی مشکلات و نظر کارشناسان روز به روز در حال رفع آن هستیم تا مردم و ارائه دهندگان خدمت دغدغه کمتری در این زمینه داشته باشند. البته برخی از موارد مطرح شده مثل هشدار در زمان پر شدن سقف خدمات، امکان حذف نسخه، تسهیل جستجوی آزمایشات با استفاده از کلید واژه‌های مرتبط در سامانه و…، برطرف شده است و مشکلی در این زمینه وجود ندارد. در این راستا دوره‌های آموزشی به صورت روتین توسط ادارات کل استانی در حال برگزاری است تا ابهامات موجود در این زمینه‌ها برطرف گردد. هم چنین امکان دسترسی به راهنما و چگونگی ثبت نسخه نیز در سامانه فراهم است.
سازمان بیمه سلامت ایران تأکیدی به استفاده از پنل خود در مؤسسات ندارد و در صورتیکه نرم افزار مؤسسات دارای مجوز از سازمان بیمه سلامت باشد، مؤسسات می‌توانند از آن بستر، نسخ الکترونیک را ثبت نمایند و بدین شکل مشکل استفاده همزمان از چند درگاه نیز برای آنها برطرف می‌گردد.
وی ادامه می‌دهد: برخی دیگر از مشکلات نیز مربوط به به ضریب نفوذ سازمان‌های بیمه گر می‌شود. در کلانشهر تهران که کمتر از ۱۰ درصد از مطب‌های خصوصی طرف قرارداد بیمه‌ها هستند دسترسی کمتری به پزشکان داریم ولی در سایر شهرهای کشور بیش از ۹۰ درصد پزشکان طرف قرارداد سازمان بوده و همکاری مطلوبی در این زمینه وجود دارد. با این حال امکان ثبت نام پزشکان غیر طرف قرارداد در سامانه ایجاد شده است و این پزشکان نیز می‌توانند با ثبت نام در این سامانه، نسبت به ثبت نسخ الکترونیک اقدام نمایند.
وی تاکید می‌کند: اگر خواهان تحول بنیادین در حوزه سلامت هستیم باید زیرساخت‌های مهم آن نیز فراهم شود که یکی از مهمترین آن بحث سلامت الکترونیک بوده که نسخه نویسی و نسخه پیچی الکترونیک یکی از گام‌های اساسی است که امیدواریم همکاران پزشک در کلیه گروه‌های پزشکی با ما همکاری داشته باشند.
معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران ادامه می‌دهد: سازمان بیمه سلامت بدون اینکه نگرانی خاصی در سطح جامعه ایجاد شود دفترچه‌های کاغذی را در سال ۱۴۰۰ حذف کرد و اکنون بدون نیاز به دفترچه خدمات الکترونیک ارائه می‌شود که اتفاق بزرگی محسوب می‌شود.
وی تاکید می‌کند: تمام زیرساخت‌هایی لازم از نظر الکترونیکی در بیمه سلامت به منظور ارائه خدمات شهروند محور در صدور و تمدید بیمه نامه‌ها، نسخه نویسی، تبادل و رسیدگی الکترونیک، مدیریت هوشمند خدمات فراهم شده است و مشکلات موجود به مرور برطرف خواهد شد کما اینکه از اجرای طرح تاکنون مشکلات بسیاری حل شده است.
رضایی می‌گوید: ما از نظر اجرایی در میانه راه تحقق نسخه نویسی الکترونیک هستیم. شاخص کشوری ما در نسخه نویسی الکترونیک هم اکنون حدود ۵۰ درصد است. باید توجه داشت که این پروژه اگر کامل شود آثار مثبتی در مدیریت سلامت کشور می‌تواند فراهم کند. همواره این دغدغه را داریم که در حین توسعه و پیشرفت برنامه‌های الکترونیک آسیبی به ارائه خدمت ما وارد نشود که امیدواریم با مساعدت پزشکان و سایر ارائه دهندگان خدمات به این هدف دست یابیم.
وی ادامه می‌دهد: در سال ۱۴۰۰ تفاوت تعرفه‌ای برای نسخ الکترونیک و غیر الکترونیک قائل بودیم به گونه‌ای که کسانی که مبادرت به تجویز نسخه الکترونیک می‌کردند هم از تعرفه ۲۰ درصد بالاتر برخوردار بوده و هم در پرداخت‌ها دارای اولویت بودند به گونه‌ای که نسخ الکترونیک به موقع پرداخت می‌شد.علاوه بر این تسهیلاتی نیز برای به روز کردن امکانات داروخانه‌ها و مراکز ارائه دهنده خدمت در نظر گرفته شده است. باید توجه داشت که در ابتدای هر اقدامی این مشکلات وجود دارد و ما در مسیر اجرای این طرح مشکلات را شناسایی و رفع می‌کنیم که کمی نیاز به همراهی و صبوری دارد.
با توجه به محدودیت زمانی که در تبصره ۱۷ قانون بودجه ۱۴۰۰ پیش بینی شده، از آذر ماه سازمان‌های بیمه گر اجازه ندارند پرداختی برای اسناد غیر الکترونیک داشته باشند و بر اساس زمانبندی این اقدام تا آبان ماه سال جاری باید تحقق یابد حال باید دید که بیمه سلامت با وجود مشکلات موجود چه راه حلی بر این موضوع در نظر خواهد گرفت تا در نهایت رضایت ارائه دهندگان و گیرندگان خدمت را در پی داشته باشد.