به گزارش روابط عمومی سلزمان نظام پزشکی به نقل از خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، چند روز پیش بود که رئیس انجمن جراحان کودکان، فهرستی از اسامی استان هایی را اعلام کرد که جراح کودکان ندارند، طبق اظهار  احمد خالق نژاد، رئیس انجمن جراحان کودکان ایران، استان‌های ایلام، هرمزگان، بوشهر، اردبیل کهگیلویه‌ و بویراحمد، کردستان، خراسان جنوبی و شمالی، سیستان و بلوچستان و سمنان متخصص جراحی کودکان ندارند.

بعضا در همه عرصه های بهداشتی، به ویژه  در حوزه  درمان، شاهد کمبودهای بهداشتی، درمانی و تجهیزاتی و ... هستیم و این خبر، تازگی به خصوصی نداشت اما پیگیری و بررسی این مسئله و بحث عدالت اجتماعی که باید بر جامعه حاکم باشد ما را بر  آن داشت تا این موضوع را از مسئولان ذی‌ربط جویا شویم.

حق دوست معاون آموزشی وزارت بهداشت در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد: متاسفانه بعضی از رشته‌های پزشکی، مثل جراحی کودکان جاذبه زیادی برای داوطلبان ندارند، مثلا سالهاست، برای رشته جراحی کودکان، علی رغم اینکه جای خالی برای آموزش داریم، داوطلبی نداریم.

حق دوست ادامه داد: یک دلیل دیگر هم بر می‌گردد به تعرفه‌هایی که بعد از اتمام دوره های تحصیلی این داوطلبان، با آن سر و کار دارند، یعنی از نظر درآمدی و به دلیل عدم تعادلی که در درآمد‌های رشته‌های دیگر جراحی وجود دارد،  تعرفه‌های پایین‌تری دریافت می کنند و تواتر جراحی هایشان کم است و طبیعتا جاذبه‌ کمتری برای آمدن افراد به این رشته، دارد و این موضوع چیزی نیست که در حوزه کاری آموزش بتواند حل شود. حوزه‌های مربوطه مثل درمان و بیماری در وهله اول باید نسبت به بازخورد چنین خبر‌هایی اقدام کنند و پاسخگو باشند. به نظر می‌رسد که باید یک اصلاح اساسی در نظام پرداختی صورت بگیرد، تا با توجه به نیاز جامعه، دانشجویان مقطع تخصص، برای ورود به فوق تخصص، انگیزه بیشتری  داشته باشند.

او افزود: در کنار مواردی که ذکر شد، ما هم در حد امکان، تمهیداتی اندیشیده ایم، به عنوان مثال برای بعضی از فوق تخصص‌ها این امکان را فراهم کرده ایم تا وقتی می‌خواهند رزیدنت جراحی شوند، بتوانند گرایش مد نظرشان را انتخاب کنند و بعد از اینکه مثلا سه سال، خدمت اول دوره را سپری کردند، مستقیم به همان گرایش ادامه دهند و یک الی دو سال هم جراحی کودکان بخوانند، سپس به عنوان متخصص جراح کودکان، فارغ التحصیل شوند که با این کار، طول دوره کوتاه‌تر می‌شود و جاذبه بیشتری پیدا می‌کند. ما هم می توانیم این خلا‌ءهای ایجاد شده در استان های مدنظر را پر کنیم.

حق دوست گفت: موضوع بعدی عدم توازن در توزیع است. متاسفانه به دلیل جذابیت‌های زیادی که در شهر‌های بزرگ به ویژه تهران وجود دارد، تعداد قابل ملاحظه‌ای از متخصصیان و فوق تخصص هایمان، در تهران و شهر‌های اصلی تجمع پیدا کرده اند و حتی بعضا به همین دلیل در شهر‌های بزرگ مثل تهران، با مازاد برخی متخصص‌ها مواجه هستیم.

کمبود جراحان؛ نتیجه درآمد ناکافی و عدم جذابیت برخی رشته‌های پزشکی است

معاون آموزشی وزارت بهداشت بیان کرد: به طور کلی می توان گفت؛ دو مساله درآمد و جذابیت رشته، از اصلی ترین دلایل کمبود جراحان برخی از رشته ها در بعضی استان های نسبتا محروم است. وقتی فردی می‌خواهد در یک استان محروم خدمت کند همزمان باید امکانات جانبی را هم بسنجد. به طور مثال ارزیابی کند که می‌تواند فرزندانش را به یک مدرسه قابل قبول بفرستد و یا حداقل امکانات رفا‌هی برای خودش و خانواده اش وجود دارد یا خیر. 

او گفت: ارتقا و وجود حداقل‌های زندگی و عدالت اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است و بدون توسعه این امکانات در اقصی نقاط کشور، ما به زور نمی‌توانیم که یک متخصص و فوق تخصص را برای درمان در شهر‌ها مستقر کنیم.

حق دوست ادامه داد: ما تا ۱۵ سال پیش در هیچ جای کشور جراح کودکان نداشتیم، چون تخصص ویژه‌ای برای کودکان وجود نداشت و جراحان عمومی، تمام خدمات لازم برای تخصص های مختلف را ارائه می‌دادند.

او اظهار کرد: جراح عمومی و جراحان دیگر، نیز امکان و توانایی جراحی کودکان را دارند. به ویژه جراحی‌های اورژانسی به راحتی در اورژانس‌ها با امکانات مناسب توسط جراح عمومی انجام می‌شود. با این اوصاف باید توجه داشت، نبودِ جراحِ کودکان به معنی عدم هرگونه خدمت حتی خدمت اورژانس کودکانی که نیاز به خدمات درمانی دارند، نیست.

حق دوست تاکید کرد: در این استان هایی که متخصص جراحی کودکان ندارند وقتی برای یک کودک موارد حاد و اضطراری پیش بیاید، یک جراح عمومی می تواند به صورت اورژانسی، خدمات درمانی را به او ارائه دهد، اما این کودکان، برای عمل‌های جراحی مهم و تخصصی، حتما باید به شهر‌های بزرگ و مراکز استان که جراح کودکان وجود دارد، گسیل شوند تا درمان‌های تکمیلی برایشان ادامه پیدا کند.

او افزود: من بسیار بعید می‌دانم که به دلیل نبود جراح کودکان، جان یک نوزاد یا کودک در خطر باشد، چون جراحان عمومی، خدمات اورژانس را کماکان در نقاط مختلف کشور، ارائه می‌دهند اما نکته‌ قابل تامل، به زحمت افتادن خانواده‌ها و صرف هزینه‌های مختلف بعد از گذراندن دوران اورژانسی و برای انجام اعمال غیراورژانس است که اصلا درست نیست و امیدواریم همه ما وقت کافی بگذاریم و با برنامه ریزی‌های دقیق بتوانیم عدالت اجتماعی به ویژه در حوزه بهداشت و درمان را در سطح کشور گسترش دهیم.

در بعضی استان‌ها جراح عروق هم نداریم

محمد جهانگیری، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: چون جراحی کودکان یک رشته فوق تخصصی است و تا جراح عمومی شدن، زمان زیادی طی می‌شود و باز هم برای رسیدن به مرحله فوق تخصص باید زمان زیادی سپری شود و سختی‌هایی پشت سر گذاشته شود؛ برخی از رشته ها مثل فوق تخصص جراحی کودکان با استقبال مواجه نمی شود که در این راستا باید بررسی‌های زیرساختی صورت بگیرد و در مقابل، در برخی از استان‌ها مثل مراکز استان‌های برتر هم چندین جراح فوق تخصص به تعداد مناسب مشغول به فعالیت هستند.

معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی گفت: وقتی روسای انجمن‌ها صحبتی را مطرح می کنند، رویکرد و منظور اصلی صحبتشان این است که ما اگر فکر چاره‌ای نکنیم، این رشته‌ها خالی می‌ماند نه اینکه منظورشان دقیقا این باشد که ما جراح نداریم، چون خیلی واضح است که وقتی رشته‌ای مورد استقبال قرار نگیرد، خالی می‌ماند. در همین راستا ما حتما با برنامه ریزی‌های صورت گرفته، در راستای بهبود اوضاع اقدام خواهیم کرد.

رسیدگی به کمبود جراحان؛ در برنامه‌های آموزشی وزارت بهداشت

جهانگیری ادامه داد: یکی از دلایلی که در حوزه فوق تخصصی به ویژه جراحی کودکان با کمبودش مواجه هستیم این است که آموزش آنها، آموزشی است که نیازمند ورود این افراد از طریق جراحی عمومی است و گاها سهمیه های مراکز آموزشی، حتی از لحاظ تقاضا هم تکمیل نمی‌شود و نبود انگیزه‌های لازم، علت اصلی این عدم استقبال و عدم تکمیل ظرفیت های برنامه ریزی شده است.

او افزود: یکی از دلایل عدم استقبال از این رشته این است که جراحی‌های اطفال، بسیار سخت و با ریسک بالا و پر کار است. دلیل دیگر این است که ما خدمات و انگیزه‌های لازمی که باید برای جراحی‌های اطفال، فراهم می‌شد، را مشاهده نمی کنیم.

او گفت: اگر بخواهیم ۵ یا ۱۰ فوق تخصص جراحی اطفال بگیریم، یک تعدادی از ظرفیت خالی می‌ماند و دلیلش هم این است که پذیرش به گونه‌ای است که از این رشته استقبال کافی نمی‌شود و افراد به سمت رشته‌های دیگر می‌روند.

معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی بیان کرد: در حال حاضر تمهیداتی توسط وزارت بهداشت و همچنین سازمان نظام پزشکی برای ارزش نسبی خدمات اندیشیده شده است، برای مثال در قسمتی از خدمات اطفال، معاینه سرپایی، تشخیصی و ترجیحی را داریم که این به خودی خود ایجاد انگیره‌ است و ما معتقدیم که این موارد باز هم کافی نیستند و باید برنامه ریزی‌های جامعی در این خصوص صورت گیرد.

تنها یک پنجم استان ها، جراح کودکان ندارند

جهانگیری با بیان این نکته که  به طور کلی حدود ۸۰ درصد استان‌ها از جراح کودکان بهره مندند و فقط ۲۰ درصد استانها، از جراح کودکان محرومند و  عدم حضور جراح کودکان، مشکلی برای سلامت نوزادان و کودکان، در این استان‌ها ایجاد نمی‌کند، اظهار کرد: جراحان عمومی موظفند که عمل‌های جراحی را انجام دهند و جراحان کودکان، صرفا جراحانی هستند که باید امور فوق تخصصی و خدمات خاص را انجام دهند که در صورت لزوم انجام این خدمات، به مراکز استان برتر ارجاع داده می‌شوند. در موارد اورژانسی، جراح عمومی این کار را انجام می‌دهد و برای موارد خاص مثل موارد مادرزادی و بیماری‌های خاص و حاد، به جراح فوق تخصص کودکان ارجاع داده می‌شود. شرایط استان‌ها به گونه‌ای نیست که حضور جراح فوق تخصص کودکان، ضرورت داشته باشد و ساز و کار به گونه‌ای است که تمامی خدمات لازم توسط جراحان عمومی ارائه شود.

او گفت: در عین حال باید این نکته را خاطر نشان کرد که این چند استانی که جراح کودکان ندارند، در رشته‌های دیگر نیز جراح فوق تخصصی ندارند و در صورت نیاز، خدماتشان در تمام حوزه‌ها توسط جراحان عمومی انجام می‌شود و اگر نیاز به امور فوق تخصصی بود قابل ارجاع به مراکز دارای خدمات فوق تخصصی خواهند بود. با توجه به همه این مسائل، باز هم ما در راستای برنامه ریزی برای ایجاد شرایطی خواهیم بود که بتوانیم به این استان‌های خاص هم در راستای رفع نیازهایشان، توجه داشته باشیم.

این مقام مسئول بیان کرد: باز هم تاکید می کنم با توجه به اینکه رشته جراحی کودکان، رشته سختی است و در مسیر پذیرش و موارد دیگر، موانعی وجود دارد و انگیزه قبولی این رشته نسبت به رشته‌های دیگر کم است، ما با این کمبود جراح در برخی استان‌ها مواجه می‌شویم و این به این معنی نیست که فقط در استان‌های محروم جراح کودکان نداریم، بلکه در بسیاری از استان‌ها، جراح‌های مختلف وجود ندارند.

جهانگیری تاکید کرد: با همه این شرایط و سختی‌ها، این رشته، نسبت به رشته‌های دیگر، از جایگاهی که باید در حوزه کاری، تجهیزاتی و تعرفه‌ای برخوردار باشد، به صورت مطلوب برخوردار نیست که این مورد را ما در حیطه نظام پزشکی بررسی کردیم و اصلاحاتش را پیشنهاد دادیم که سریع پیگیری شود.

به نظر می رسد، اعلام آمارهای این چنینی مبنی بر کمبود نیروهای خاص در مناطق مختلف و نسبتا محروم، مسئولان را بر آن می دارد که با ریشه یابی و بررسی های متناوب، در راستای رفع این مسائل با همفکری و برنامه ریزی های دقیق و طرح اصلاحات، گام بردارند.