بحث مالیات بر سیگار دارای ابعاد مختلفی است؛ چرایی اخذ مالیات، نحوه تاثیرگذاری بر مصرف و درآمد ناشی از سیگار. اظهارنظری از آدام اسمیت، اقتصاددان، هست که می‌گوید قند و مشروب و دخانیات کالایی هستند که خیلی ضروری نیستند و می‌شود حداکثر مالیات را بر آنها وضع کرد. از طرفی ماده ششم کنوانسیون FCTC (کنوانسیون منع استفاده از مواد دخانی) هم می‌می گوید کشورهای عضو توافق کرده اند که از مکانیزم قیمت و مالیات به عنوان یک ابزار موثر برای کاهش مصرف تنباکو استفاده کنند.

خیلی از کشورها مالیات بر سیگار را افزایش می‌دهند اما در عمل شرایط جبرانی به وجود می‌آید که بیشتر از افزایش قیمت سیگار، افزایش درآمد صورت می‌گیرد که افزایش مالیات را خنثی و بی اثر می‌کند. از برنامه‌هایی که برای توقف مصرف مواد دخانی باشد مالیات بر افزایش قیمت و محیط‌های عاری از مواد دخانی و همین طور استفاده از مواد تبلیغاتی است که در منشور FCTC وارد شده و موثر هم هست.

در ایران با فرض این که 50 میلیارد نخ مصرف سیگار سالیانه داشته باشیم برآورد کارشناسان بهداشت جهانی می‌گوید ایران می‌تواند درآمد ناشی از مالیات بر سیگار در حد یک درصد GDP خودش داشته باشد که عدد بسیار مهمی است. در سال‌های گذشته افزایش قیمت ها به شکل نادرستی در ایران دنبال می‌شد که قیمت درب کارخانه افزایش پیدا کند اما تاکید سازمان بهداشت جهانی این است که قیمت برای‌‌ مصرف‌کننده نهایی افزایش پیدا کند یعنی در قالب مالیات بر ارزش افزوده باشد. ماده شش کنوانسیون می‌گوید سیستم مالیاتی باید ساده و اثربخش باشد و معادل 70درصد قیمت خرده فروشی را دربر بگیرد. وقتی ما از مجلس شورای اسلامی ‌خواستیم طرحی مناسب برای افزایش قیمت سیگار تهیه کند به ما می‌گفتند این کار باعث افزایش قاچاق می‌شود، اما مطالعات سازمان بهداشت جهانی در 60 کشور نشان می‌دهد چنین رابطه‌‌ای وجود ندارد.

در مورد سیستم مالیاتی، کشور ما سیستم پیچیده‌‌ای دارد و مار ساده نیست. نکته دیگر عدم افزایش مالیات به میزان بازدارندگی است. یعنی افزایش باید به گونه‌ای باشد که بر کاهش تقاضا موثر باشد، اما با افزایش مالیات بر دخانیات ما می‌توانیم نه تنها خسارات ناشی از مصرف را جبران کنیم بلکه برای بخش بهداشت و رفاه هزینه کنیم اما دولت و مجلس به دنبال پول شیرین مالیات بر سیگار نیستند. سازمان مالیاتی اذعان می‌کرد که در این خصوص مشکل دارد و دلیل آن این است که ما نمی‌توانیم مکان‌های عرضه مواد دخانی را محدود کنیم و بتوانیم قیمت را کنترل کنیم.

بحث داغ دیگر قاچاق است که البته قابل کنترل است. سمیناری بود به نام سرمایه گذاری مستقیم خارجی که اسپانسرهای آن تولیدکننده‌های معروف مواد دخانی بودند که این موضوع دقیقا نشان می‌دهد پیام همایش این است که اگر شما قیمت‌ها را کنترل کنید آنهایی که برای کشور شما سیگار تولید می‌کنند به کشور خودشان برمی‌گردند.