تهران باز هم تعطیل نشد. با پایان جلسه ظهر روز گذشته ستاد ملی مقابله با کرونا، با اینکه انتظار می‌رفت تعطیلی تهران اعلام شود، اما باز هم خبری نشد؛ این در حالی است که تا روز گذشته ۴۱هزار و ۳۴ایرانی بر اثر ابتلا به کرونا جانشان را از دست داده‌اند و در ۲۴ساعت منتهی به ظهر دیروز ۱۱هزار و ۲۰۳مورد ابتلای جدید به کرونا در کشور ثبت شده است.

نتیجه جلسه روز گذشته ستاد مقابله با کرونا، اعمال محدودیت‌های جدید از ابتدای آذرماه به‌مدت ۲هفته بود. همه اینها در شرایطی است که قبل از این در ۱۸آبان، ۶۵نفر از روسای دانشکده‌ها و دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور در نامه‌ای به وزیر بهداشت، تعطیلی دوهفته‌ای سراسری همراه با اعمال محدودیت‌های جدی در رفت‌وآمد بین‌شهری را خواستار شده
بودند.
۲۱ آبان، استاندار تهران از موافقتش با تعطیلی دوهفته‌ای تهران خبر داد و گفت که اگر ستاد مصوب کند، تعطیلی ابلاغ می‌شود. فرمانده عملیات ستاد مقابله با کرونای تهران هم بارها بر این موضوع تأکید کرده و این تعطیلی را برای کمک به بخش درمان ضروری دانسته است.

مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا در شرایطی به برخی محدودیت‌ها از هفته دیگر بسنده کردند که معاون کل وزارت بهداشت اخیرا اعلام کرده که در ۲هفته آینده پیش‌بینی می‌شود آمار مرگ بر اثر کرونا دوبرابر شود. او این را هم گفته بود که از هر ۱۰نفری که در مراکز درمانی بستری می‌شوند یک نفر جانش را از دست می‌دهد. نگاهی به اظهارات قبلی مسئولان بهداشتی کشور نشان می‌دهد تنها پیش‌بینی‌های درست این مدت در ارتباط با کرونا، افزایش آمار مرگ‌ومیر بوده است.

پیش از این در اوایل آبان، سخنگوی وزارت بهداشت و معاون کل این وزارتخانه خبر از افزایش موارد فوت دادند. آن روز موارد فوت روزانه ۴۱۵مورد و ابتلا ۶هزار و ۸۰۰ نفر بود و روز گذشته آمار فوت ۴۵۲نفر و مبتلایان بالای ۱۱هزار نفر اعلام شد. شرایط به‌شدت نگران‌کننده است

تعطیلی تهران یک اقدام فوری و ضربتی است

عباس آقازاده، رئیس مجمع عمومی سازمان نظام‌پزشکی، موافق تعطیلی ۲هفته‌ای تهران است و آن را یک اقدام فوری و ضربتی برای کاهش موارد ابتلا و شیوع می‌داند. به گفته او، نقش این ۲هفته تعطیلی، از میان بردن بیماری نیست، بلکه اجازه می‌دهد تا مراکز درمانی کمی نفس بکشند. تعطیلی تهران باید همراه با ممنوعیت ترددها باشد. منظور از تعطیلی، ۲هفته قرنطینه کامل است و در کنار آن هم باید بیماریابی به‌شدت افزایش پیدا کند.

حمیدسوری، اپیدمیولوژیست اما پیش از این به همشهری گفته بود که قرنطینه کامل، مانند یک قرص مسکن برای تهران عمل می‌کند. باید سازوکارهای دیگری مانند قرنطینه هوشمند درنظر گرفته شود؛ چراکه پس از تعطیلی دوهفته‌ای بار دیگر، وضعیت مانند قبل می‌شود. برای استراحت کادر درمان هم باید فکر دیگری در نظام سلامت شود.

نادر توکلی، معاون درمان ستاد مقابله با کرونای تهران اما موافق تعطیلی دوهفته‌ای است و می‌گوید با این اقدام زنجیره شیوع قطع نمی‌شود،  ولی می‌توان به‌طور نسبی آن را کنترل کرد.

با این حال با سوری هم‌نظر است که یک اقدام موقتی است، اما باید اتفاق بیفتد. مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا هم به همشهری می‌گوید که حتی اگر با تعطیلی دوهفته‌ای موافقت نشد، باید حداقل یک هفته تهران را تعطیل می‌کردند. به گفته او، نه‌تنها در تهران که در بسیاری از شهرهای دیگر هم تنها راه کنترل شرایط موجود، جلوگیری از تجمع‌هاست. شاید قرنطینه کامل اثرات سوء اقتصادی و روانی داشته باشد، اما برای مدت کوتاهی باید این اتفاق بیفتد.

چه کسانی تصمیم می‌گیرند؟

با وجود درخواست‌های فراوان برای تعطیلی ۲هفته‌ای تهران و اعمال تصمیمات جدی‌تر، اما سؤال اینجاست که چرا اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا، در برابر این خواسته‌ها مقاومت می‌کنند؟ چه کسانی در این مورد تصمیم‌ می‌گیرند؟

اوایل اسفند سال گذشته، یعنی چند روز پس از ثبت نخستین موارد فوت کرونا در کشور، ستادی تحت عنوان ستاد مقابله با کرونا با مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی و تأیید مقام معظم رهبری تشکیل شد. در ابتدا وزیر بهداشت، به‌عنوان رئیس این ستاد تعیین شد. آن زمان، وزیر کشور، وزیر راه و شهرسازی، وزیر آموزش و پرورش، وزیر علوم، وزیر میراث فرهنگی، وزیر ارشاد، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، دادستان کل کشور، رئیس سازمان برنامه و بودجه، رئیس سازمان صدا و سیما، رئیس سازمان حج و زیارت، سخنگوی دولت، فرمانده نیروی انتظامی و عضو فقهای شورای نگهبان به‌عنوان اعضای ستاد انتخاب شدند. چند ماهی نگذشته بود که رئیس‌جمهوری، ریاست ستاد را برعهده گرفت و درنهایت ۶آبان، وزیر کشور را به‌عنوان فرمانده عملیاتی این ستاد انتخاب کرد.

کارنامه ستاد مقابله با کرونا در ۲۷۰روز گذشته اما برای بسیاری از متخصصان قابل‌قبول نبوده است. یکی از آنها، رئیس مجمع عمومی سازمان نظام‌پزشکی است که در بیانیه اخیر این سازمان خطاب به رئیس‌جمهوری به‌عنوان یکی از امضاکنندگان خواستار استفاده از ظرفیت متخصصان در ستاد شده بود. او در ادامه صحبت‌هایش با همشهری تأکید می‌کند که یکی از دلایلی که تهران تعطیل نمی‌شود، کمرنگ بودن نقش متخصصان در ستاد ملی مقابله با کروناست.

به گفته او، درصد افراد متخصص و متولیان اپیدمیولوژی در ترکیب ستاد ملی مقابله با کرونا در اقلیت است. قبلا در بیانیه سازمان نظام‌پزشکی درخواست شده بود تا از نظرات صاحبان فرایند و دانشمندان این حوزه استفاده شود و از نمایندگان جامعه پزشکی نظرخواهی شد، اما به‌دلیل کمرنگ بودن نقش این افراد، شاهد تصمیمات مرتبط نیستیم و تنها به بخش اقتصادی و معیشتی ماجرا توجه می‌شود؛ درحالی‌که پیشگیری نکردن از شیوع، به اقتصاد هم ضربه وارد می‌کند.

اعضای ستاد و مدیریت کرونا نیاز به بازنگری دارند

حمید سوری، اپیدمیولوژیست و عضو کمیته کشوری مقابله با کرونا هم بر این موضوع تأکید می‌کند. به گفته او، هم‌اکنون چندین ستاد در کشور برای مقابله با کرونا تشکیل شده است؛ یکی ستاد ملی به ریاست رئیس‌جمهوری و چند ستاد دیگر در بخش‌های دیگر ازجمله وزارت بهداشت. در ستاد ملی است که تصمیم‌گیری‌های اصلی اتفاق می‌افتد و اعضای آن هم مسئولان اجرایی کشور مانند وزیران هستند. گاهی هم ممکن است از مشاورانی که تخصص‌های مستقیم دارند، دعوت شود؛ هر چند که تاکنون دیده نشده از متخصص اپیدمیولوژی دعوت شود:

«مباحث تخصصی و علمی اغلب در ستاد مقابله با کرونای وزارت بهداشت و کمیته‌های مربوطه انجام می‌شود، اما این کمیته‌ها خیلی فعال نیستند؛ مثلا ۷‌ماه است که کمیته اپیدمیولوژی تشکیل جلسه نداده است. اینها بیشتر نقش مشورتی دارند، اما مبنای تصمیم‌گیری نهایی برای ستاد ملی نیستند.»

او می‌گوید تاکنون تنها یک تحقیق درباره شیوع کرونا از سوی تیم ما انجام شده، اما ستاد ملی مقابله با کرونا هیچ‌وقت سراغ آن را نگرفته است. به‌نظر می‌رسد در تصمیم‌گیری‌ها کمی گزینشی عمل می‌شود. به گفته این متخصص اپیدمیولوژی، از تصمیماتی که از سوی ستاد گرفته می‌شود اینطور به‌نظر نمی‌رسد که اقدامات بر مبنای مستندات علمی و بین‌المللی انجام شود: «اپیدمی یک علم است. باید متخصص این رشته نظر بدهد، اما تاکنون از من یا چند نفر دیگر که در این رشته تخصص داریم هیچ دعوتی برای نظرخواهی نشده است؛ به همین دلیل است که اقدامات بر مبنای آزمون و خطا انجام می‌شود و تاکنون ده‌ها هزار کشته تحمیل شده است.»

به گفته این متخصص، مدیران اجرایی باید نظرات متخصصان را گوش بدهند و متناسب با مقدورات کشور، بهترین گزینه را انتخاب کنند.

او تأکید می‌کند که در شرایط فعلی برای مدیریت کرونا، نیاز به بازنگری در اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا، وجود دارد: «مدیران اطلاعات درستی از ماجرا ندارند و اطلاعاتشان محدود به صحبت‌هایی است که در جلسه‌ها می‌شنوند. اینها برای تصمیمات بزرگ اکتفا نمی‌کند.» سوری تأکید می‌کند که مدیریت یک اپیدمی نیاز به تیمی متشکل از اپیدمیولوژیست، کارشناس اقتصادی، روانشناس، سیاستمدار و... دارد. در کشورهای دیگر، اعضای کمیته مقابله با کرونا، اپیدمیولوژیست‌ها، جامعه‌شناسان،  روانشناسان و... هستند. آنها نتیجه تحقیقات را مبادله می‌کنند و بهترین تصمیم را می‌گیرند

بی‌ثباتی در تصمیم‌گیری‌ها به‌دلیل ترکیب اعضاست

متخصصان می‌گویند در تصمیماتی که از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا گرفته می‌شود، بی‌ثباتی وجود دارد. آقازاده می‌گوید، دلیل اصلی آن ترکیب اعضای ستاد است. اعضا باید در تصمیم‌گیری شجاع، متعهد و پیگیر باشند. همچنین سلامت باید در اولویت‌شان باشد.

او می‌گوید، اخیرا شورایی برای مشاوره با وزیر بهداشت تشکیل شده که اقدام مثبتی است، اما مسئله اینجاست که مشاوره باید با خود ستاد اتفاق بیفتد، نه با وزیر بهداشت.  به گفته او، در کشورهای دیگر مسئولان ارشد بهداشتی متولی مقابله با کرونا هستند، در ایران اما اینطور نیست.

بسیاری به مدیریت کرونا در کشور انتقاد دارند؛ یکی از آنها هم مینو محرز، عضو کمیته کشوری مقابله با کروناست. او می‌گوید، تنها در ایران نیست که در مدیریت کرونا ایراد وجود دارد. در کشورهای دیگر هم تصمیمات قاطعی گرفته نشده است.
او معتقد است در این وضعیت و برای قطع زنجیره انتقال، باید به مشاغل کمک شود و آنها را برای مدتی تعطیل کرد؛ چراکه هزینه‌ای که قرار است دولت‌ برای درمان این افراد بدهد، خیلی بیشتر از تسهیلات اقتصادی خواهد بود: «تصمیم‌گیری برای اعمال محدودیت‌های جدی، اقدام سختی است، مردم باید کمک کنند و به میدان بیایند.»

او معتقد است که باید جریمه‌های سنگین‌تری برای افراد متخلف، درنظر گرفته شود. این متخصص عفونی، رفتارهای ویروس را یکی از عوامل تشدید بیماری در دنیا می‌داند. او می‌گوید،  پس از خرداد ماه، ویروس دچار جهش شد که اگر این اتفاق نمی‌افتاد، قطعا تاکنون می‌شد آن را کنترل کرد: «در وضعیت فعلی ما ظرفیت بستری در مراکز درمانی را نداریم و میزان مرگ‌ومیر هم بالاتر می‌رود. هم‌اکنون تعداد بیماران بدحال زیادشده و لازم است برای مدتی حداقل تهران تعطیل شود تا کمی وضعیت مراکز درمانی بهتر شود.»