چندی پیش بود که وزیر بهداشت گفته بود؛ خیال نکنیم این ویروس چموش ما را رها می‌کند و ممکن است موج جدید این اپیدمی را در پاییز و زمستان داشته باشیم. بنابراین باید خودمان را برای روزهای به مراتب سخت‌تر آماده کنیم.
با این حال وی این احتمال را نیز مطرح کرده بود که ممکن است کرونایی که در نیمه دوم سال می‌آید، نجیب‌تر و آرام‌تر از ویروس فعلی باشد. نمکی با اشاره به این که حتی در صورت ساخته شدن واکسن کرونا هم این واکسن تا دو سال دیگر به ایران نخواهد رسید، گفته است: کسانی که بتوانند واکسن تولید کنند، اگر خیلی هنرمند باشند برای خودشان تولید می کنند. ما هم باید در این مسیرتلاش کنیم اما نمی‌توانیم با نگاه خوشبینانه کار کنیم.
این صحبت‌های وزیر بهداشت نشان داد شرایط در آینده چه بسا سخت‌تر است و باید مطابق با تغییر رفتار ویروس و شرایط جدید اپیدمی به ویژه در پاییز و زمستان رویکرد و استراتژی‌های بهتری برای کنترل و خاموشی کووید ۱۹ در دستور کار قرار گیرد. به ویژه آن که در این دو فصل، کشور با شیوع آنفلوآنزا نیز دست به گریبان است.
البته صحبت‌های چند روز پیش ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت درباره پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی از اوضاع کرونا در پاییز بار دیگر همه را نگران کرد؛ چرا که به گفته وی براساس این پیش‌بینی شیوع اپیدمی در پاییز بدتر از خرداد و تابستان خواهد بود. به گفته وی این مطرح‌ترین پیش‌بینی با شانس ۵۰ الی ۷۰ درصدی است که البته ممکن هم هست به وقوع نپیوندد.
کرونا تاریخ خاتمه مشخصی ندارد
حمید سوری اپیدمیولوژیست و عضو ستاد مقابله با کرونا تهران بزرگ در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید: اپیدمی کرونا مثل سایر اپیدمی‌های حاد پیش رونده و نوپدید که ما انسان‌ها سابقه تماس با آن را در گذشته نداشتیم، تاریخ خاتمه مشخصی ندارد.آنچه می‌دانیم این است که در شرایط طبیعی یا باید مداخلاتی از طرف جامعه بشری رخ دهد که مهمترین آن کشف واکسن علیه این بیماری است یا اینکه روند طبیعی اپیدمی طی شود تا تعداد افراد مقاوم در برابر بیماری افزایش یافته و اپیدمی خاموش شود. آن هم زمانی است که به‌طور متوسط در یک دوره بیماری که برای کووید ۱۹ دو هفته است، یک نفر نتواند حداقل یک نفر را مبتلا کند.
به گفته سوری با توجه به اینکه هنوز واکسن این بیماری تولید نشده و درمان اختصاصی نیز برای آن وجود ندارد، تا مدت زمان نامشخصی مهمان ما است. بنابراین ما وقتی می‌توانیم خود را در کنترل اپیدمی کووید ۱۹ موفق بدانیم که بتوانیم حداقل مرگ و میر و حداقل عوارض اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن را در جامعه داشته باشیم و تلاش همه کشورها هم در همین راستا است تا بار این بیماری را به حداقل برسانند.
چه باید کرد؟
اما سوال اینجاست که در این مدت زمان نامشخص که امکان طولانی بودن آن هم وجود دارد، چه اقداماتی باید در دستور کار قرار گیرد تا افراد کمتر آسیب ببینند و هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی این اپیدمی به حداقل برسد؟
نگاه داشتن مردم در خانه سخت‌تر شده است
سوری با اشاره به این که یکی از مهمترین شاخصه‌های کاهش بار اپیدمی کاهش مرگ‌و میرها و کاهش موارد بستری است که اغلب در موارد شدید بیماری اتفاق می‌افتد، می‌افزاید: در شرایطی که اپیدمی تمام شهرها را دربرگرفته و مردم یا اکثر مبتلایان در معرض خطر جدی هستند، اگر بخواهیم اقدام موثری انجام دهیم باید قرنطینه داشته باشیم. در حال حاضر با گذشت ۳ ماه از شیوع اپیدمی تحمل روانی مردم کاهش پیدا کرده و نگاه داشتن مردم در خانه سخت‌تر شده است.
به گفته وی در حال حاضر با وجود اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی هوشمند از سوی دولت، مردم به کسب و کار و زندگی عادی برگشته‌اند و با وجود برخی محدودیت‌ها، این روزها شرایط برای مردم، عادی تداعی می‌شود.
مقابله جدی با توهم عادی شدن شرایط
سوری ادامه می‌دهد: نخستین کاری که باید انجام داد، هشدار دادن به مردم است که شرایط عادی نشده و باید مراقبت‌ها و کنترل‌ها به صورت جدی انجام شود. بنابراین توهم عادی شدن شرایط نکته مهمی است که باید با آن مقابله کرد.
آمار جامع از گروه‌های مختلف در ارتباط با کرونا نداریم
نکته دومی که سوری به آن اشاره می‌کند این است که با وجود گذشت سه ماه از شیوع اپیدمی، هنوز آمار دقیقی از تعدا مبتلایان، افراد در معرض خطر یا مقاوم شده نسبت به بیماری نداریم تا استراتژی‌های خود را بر مبنای آن تدوین کنیم.
به گفته سوری تا میزان ابتلای ۷۰ درصدی که مقاومت نسبی و مقاومت جامعه را به دنبال دارد و خاطر ما را آسوده خواهد کرد، همچنان فاصله داریم. با شرایط فعلی تنها در این صورت گسترش اپیدمی محدود شده و رو به خاموشی است.
انجام تست‌های انبوه، به شکل تصادفی
این اپیدمیولوژیست معتقد است باید به شکل تصادفی، تست‌های انبوه در جامعه انجام دهیم. تست انبوه به شکل تصادفی باعث می‌شود متوجه شویم چه سهمی از مردم به بیماری حساس هستند و احتمال ابتلای آنها به کرونا وجود دارد.
سوری ادامه می‌دهد: نکته بعدی که باید به آن توجه کرد بحث مربوط به افراد پرخطر است. افراد پرخطر مثل سالمندان و افراد دارای بیماری زمینه‌ای شناسایی شده و مشخص هستند. چون احتمال ابتلا به بیماری به شکل شدید آن و مرگ ناشی از بیماری در این افراد بالاست، باید مورد توجه ویژه قرار گیرند. این توجه ویژه هم باید توسط خود و اطرافیانشان و هم دولت انجام شود.
تحلیل دلایل خروج افراد پرخطر از منزل
به گفته سوری باید دلایل خروج این افراد از خانه و حضور آنها در جامعه تحلیل شود. به این معنی که آنها به چه دلیل از منزل خود خارج می‌شوند؛ آیا برای دریافت خدمات درمانی مثل اندازه‌گیری فشار خون است یا برای تامین مایحتاج روزانه خود؟ بنابراین دلایل مختلفی وجود دارد که یک سالمند یا یک فرد آسیب‌پذیر، خود را در معرض خطر قرار دهد و در جامعه حضور پیدا کند حتی با اینکه این آگاهی را هم دارد که بیرون رفتنش، ممکن است سبب ابتلا به کرونا و عوارض ناشی از آن شود.
به اعتقاد سوری باید بهانه‌های خروج افراد پر خطر از منزل را از بین برد. مثلا اگر می‌خواهند فشارخون خود را اندازه‌گیری کنند نظام سلامت ما چاره‌اندیشی کند و به خانه وی مراجعه کنند و فشار خون او را بگیرند. اگر هم چون کسی را ندارد می خواهد برای تامین مایحتاج خود بیرون بیاید، سازمان‌های حمایتی و افراد داوطلب این وظیفه را به عهده بگیرند. در واقع باید سیستم‌های محافظتی برای مراقبت از افراد پرخطر تعریف شود.
حداقل، کمک‌های دولت به افراد پرخطر انجام شود
در این میان البته افراد پرخطر باید حمایت‌های دیگری را هم دریافت کنند مثلا کارمندان دولت که جزو گروه‌های پرخطر هستند می توانند از مرخصی استعلاجی استفاده کنند. ممکن است دولت نتواند از چند ده میلیون نفر حمایت کند اما وقتی ما این حمایت‌ها را محدود به گروه‌های پر خطر کنیم طبیعتا دولت از عهده حمایت آنها بهتر بر می‌آید.
سوری با تاکید بر این که عمده‌ترین استراتژی که می‌توان برای کنترل اپیدمی اتخاذ کرد کاهش بار جانی مبتلایان و کاهش بار بر بخش درمان و بیمارستان‌هاست، می افزاید: با گذشت چند ماه از اپیدمی کارکنان بیمارستان‌ها خسته شده اند و طبیعتا تحمل اینکه مثل گذشته ۲۴ ساعته، ۷ روز هفته و تمام روزهای یک ماه به دور از خانواده خدمت کنند برای آنها خیلی سخت است. بنابراین ما باید به فکر سیستم درمان هم باشیم.
از همین حالا برای بازگشایی مدارس در سال تحصیلی جدید برنامه‌ریزی کنیم
یکی از دغدغه‌هایی که درباره افزایش شیوع بیماری کرونا در پاییز و زمستان وجود دارد بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها است. این دو در طول شیوع بیماری تعطیل بودند ولی با بازگشایی آنها در زمستان و پاییز تراکم جمعیتی ایجاد می‌شود که مطمئنا می‌توان موجب شیوع بیشتر شود.
سوری در این باره می‌افزاید: تغییرات اپیدمی‌های حادی مثل کووید ۱۹ در طول زمان بسیار زیاد است. یعنی وضعیت ثابتی ندارد و بسیار تغییرپذیر است. بنابراین ما باید شرایط را خوب ارزیابی کنیم و براساس تحلیل موقعیت موجود برنامه‌ریزی کنیم. ما نمی‌دانیم تا زمان بازگشایی مدارس شرایط اپیدمی در جامعه چه خواهد شد ولی می‌توانیم با اتخاذ یک سری از تمهیدات ویژه آن زمان در شرایط حاد و فشار قرار نگیریم تا مجبور شویم تصمیمات خلق الساعه یا بدون مستندات لازم بگیریم.
به اعتقاد وی باید اقدامات لازم در این زمینه از همین حالا برنامه‌ریزی و مهیا شود. مثلا شاید ممکن است نیاز به سیستم نظارت بر دانش‌آموزان وجود داشته باشد یا باید تغییرات فیزیکی در فضای کلاس‌های درس رخ دهد، تجهیزات و مواد پاک کننده و ضد عفونی کننده مهیا شود یا اینکه تهویه کلاس‌های درس مورد بررسی و اصلاح قرار گیرد. بنابراین هر اقدامی که در این حوزه لازم است باید از الان برای آن برنامه‌ریزی کرد تا در زمان بحران غافلگیر نشویم.