در 11 مارس 2020، سازمان جهانی بهداشت بیماری کروناویروس جدید (کووید-19) را یک پاندمی جهانی اعلام کرد. این بحران با وجود بیش از دو میلیون فرد آلوده به ویروس و نزدیک به ۱۵۰ هزار فوت شده در ۲۱۴کشور دنیا، ویرانگرترین چالش دوران اخیر است. در حالیکه سلامتی پیش شرط، نتیجه و ویژگی جامعه پایدار است، کووید-19 و پیامدهای جهانیاش به ما یادآوری میکند توجه به سلامتی به عنوان مولفه اصلی اهداف توسعه پایدار در کشورهای با درآمد بالا، متوسط و کم نیازمند افزایش تعهد سیاسی دولتها است.

پوشش همگانی سلامت (UHC) به عنوان پایه و اساس هدف شماره 3 اهداف توسعه پایدار (SDG)، هدف اساسی تمام کشورها برای دستیابی به سلامت پایدار و عادلانه است. UHC، تقویت نظام بهداشتی (HSS) را در بین مردم، نهادها و منابع برای بهبود، حفظ و احیای سلامت ایشان و در نتیجه کمک به پایداری سیستم بهداشتی ضروری میداند. یک نظام سلامت پایدار، نظامی است که ضمن پاسخ به موقع در شناسایی و پیشگیری از موارد اضطراری پیش آمده، وضعیت اقتصادی و شرایط موجود را نیز حفظ میکند. برای این منظور، مراقبتهای بهداشتی اولیه (PHC) در اکثر زمینهها موتور برنامهنویسی را برای UHC فراهم میکند. PHC به عنوان مقرون به صرفهترین چارچوب رفع تمامی نیازهای سلامتی در جامعه، بستری چند وجهی جهت ارائه خدمات یکپارچه برای بیماریهای واگیر و غیرواگیر(NCDs) بوده و مناسبترین سازوکار مقابله با چالشهای جمعیتی و اپیدمیولوژیک در تمام زمانها خصوصا موارد اضطراری میباشد.

کووید-19 تکرار تجربههای مربوط به همهگیریهای گذشته اما با هزینه بالاتر بوده، که نشان داد، تابآوری یک ویژگی اصلی و هزینه اثربخش نظامهای بهداشتی در مواجهه و مقابله با چالشهای پیچیده است. در واقع کشورهایی مثل سنگاپور و کره جنوبی که به پوشش همگانی مناسبی رسیدهاند در طول همهگیری کووید-19 عملکرد بهتری داشته اند.

وجود نظامهای بهداشتی ضعیف، تاثیر بلایای طبیعی و ساخته دست بشر را تشدید میکند. کووید-19 ظرفیت نظام سلامت کشورهای آسیب دیده از این بیماری، از جمله حتی کشورهای برخوردار را نیز با مشکل مواجه کرده است. این بیماری با نشان دادن عدم آمادگی نظامهای سلامتی و کمبود منابع بهداشتی از جمله تخت بیمارستانی، دارو، دستگاههای تهویه هوا، نیروی کار و ... ، دلیل اصلی مفهوم UHC که "هیچ کس نباید فراموش شود" را به چالش کشیده است. دبیر کل سازمان ملل هشدار داده است که "جهان با چالشبرانگیزترین بحران بعد از جنگ جهانی دوم مواجه شده است". کشورها در مواجه با این بیماری با چالشهای مختلفی رو به رو هستند. این همهگیری برای کشورهایی که برای رسیدن به UHC تلاش کرده بودند، مانع ایجاد کرده است. در ضمن، کشورهایی مثل ایالات متحده آمریکا که بیشتر از بقیه تحت تاثیر این همه گیری قرارگرفتند، در گذشته اقدامات کمی در جهت تقویت نظام بهداشتی خود از طریق سرمایهگذاری در UHC انجام دادهاند.

اما ایران با شرایط منحصر به فردی مواجه است. ایران از بیش از چهار دهه قبل ازیک شبکه مراقبت های بهداشتی اولیه )PHC( توانمند و پایدار برخوردار بوده است که در سالیان اخیر برای نیل به پوشش همگانی سلامت) UHC ( آن را تقویت نموده و بیش از ۹۰ درصد جمعیت بیش از ۸۰ میلیون نفری خود را نیزبیمه کرده است. ضمن این که ایران برنامه جامعی برای پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیرواگیرو کاهش ۳۰ درصدی مرگ و میر ناشی از آن تا سال ۲۰۳۰ تدوین کرده و در حال اجرا دارد که توسط سازمان جهانی سلامت مورد ستایش واقع شده است. تا همین روزهای اخیر، ایران پس از چین بیشترین آمار ابتلا به کووید-19 را در بین کشورهای آسیایی دارا بود که به دلیل تحریمهای سیاسی و یک جانبه ایالت متحده آمریکا که مانع از سرمایهگذاری در داروها و تجهیزات و دسترسی به آنها شده است، تشدید گردید.

درحالیکه دستیابی به درمان و واکسن مناسب برای کوئید-19 حداقل یکسال زمان نیاز دارد، ناشناختههای زیادی در مورد این بیماری وجود دارد. در طی ماههای آینده، شیوع آنفولانزای فصلی میلیونها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار میدهد و احتمالا دنیا با بحران پیچیدهتری به نام "Covi-Flu" مواجه میگردد، که ترکیبی از تاثیرات آنفولانزای فصلی و نتایج حاصل از بحران کووید-19 خواهد بود.

ما از دولتها میخواهیم برای به حداقل رساندن تاثیر Covi-Flu با ادغام سیستمهای نظارتی بر عملکرد PHC و بهبود برنامههای پزشک خانواده و سیستم ارجاع، سرمایهگذاری بیشتری در UHC انجام دهند. برای بازسازی جهانی که همه در آن از حق سلامتی بهرهمند شوند، بسیاری از کشورها باید در طی رکود اقتصادی اجتناب ناپذیر حاصل از کووید-19، تصمیمات مهمی برای فراهم کردن منابع مالی پایدار برای دستیابی به UHC بگیرند. UHC قبل از هر چیز یک انتخاب سیاسی است. وظیفه ما به عنوان فعالان حوزه سلامتی الان بیش از هر زمان دیگری این است که رهبران سیاسی را در جهت انتخابهای اجتماعی و اقتصادی برای دستیابی به UHC هدایت کنیم. نیاز به تغییر رویکرد دولتها در مبارزه با بحران Covi-Flu و دستیابی به UHC ضرورتی انکار ناپذیر است. در این تغییر رویکرد، توجه به رویکرد همه جانبه دولت ها با تمرکز بر تمامی عوامل اجتماعی تعیین کننده سلامت، ضرورتی بنیادین است. و در نهایت اینکه سرمایهگذاری اضطراری هدفمند و مناسب در تحقیقات و مداخلات بهداشتی درمانی برای مقابله با کووید-19 مورد نیاز است. تهدید -Covi Flu برای اقتصاد جهانی و توسعه پایدار بیش از آن که تصورش را بکنید نزدیک است و می تواند خانمان سوز باشد. ما همگی با هم و همین امروز باید کاری انجام دهیم، فردا دیر است.

امیرحسین تکیان، محسن اعرابی، هاجر حقیقی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران

برگردان پارسی مقاله ای به همین عنوان که در تاریخ ۲۰ آوریل ۲۰۲۰، اول اردیبهشت ۱۳۹۹ در British Medical )Journal (BMJمنتشر شده است.