افراد در این روزهای شیوع بیماری، اضطراب و استرس زیادی را تجربه می‌کنند. بخشی از این فشار به دلیل ترس از ابتلای خود و اطرافیانشان به بیماری کوویدـ ۱۹ است؛ و بخشی دیگر از آن به دلیل تغییری است که بیماری در الگوی زندگی افراد ایجاد کرده است. الگویی که در آن مجبور به رعایت فاصله‌ی اجتماعی، قرنطینه شدن در خانه و محدود کردن روابط با افراد خارج از خانواده‌ی درجه‌ی یک (همسر و فرزندان) هستند. خودِ تغییر هم برای انسان‌ها اضطراب زا است. اعضای پراسترس خانواده که قبلاً از خانه بیرون می‌رفتند و تعاملاتی با افراد دیگر داشتند، اکنون دائماً در کنار هم هستند. این سطح از استرس که در خانواده‌ها وجود دارد، بر ارتباط بین فردی زوجین اثر می‌گذارد. رابطه‌ی بین فردی را می‌توان از جهت تعامل‌های عاطفی زوجین با یکدیگر بررسی کرد که قطعاً در این ایام تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
درحالی‌که در این روزها، به دلیل شیوع بیماری کوویدـ ۱۹، میلیون‌ها نفر در سرتاسر دنیا مجبور به ماندن در خانه و محدود کردن روابط اجتماعی خود هستند و این بیماری اثر قابل‌توجهی بر روابط افراد گذاشته است، جای تعجب نیست که زندگی خانوادگی زوجین نیز از این موضوع متأثر شده باشد. زندگی زوجین را می‌توان از زاویه‌های مختلف بررسی کرد. در این دوره، یکی از ابعادی که زوجین نیاز به مشورت متخصصان سلامت روان دارند ارتباط بین فردی زوجین است.
افراد در این روزهای شیوع بیماری، اضطراب و استرس زیادی را تجربه می‌کنند. بخشی از این فشار به دلیل ترس از ابتلای خود و اطرافیانشان به بیماری کوویدـ ۱۹ است؛ و بخشی دیگر از آن به دلیل تغییری است که بیماری در الگوی زندگی افراد ایجاد کرده است. الگویی که در آن مجبور به رعایت فاصله‌ی اجتماعی، قرنطینه شدن در خانه و محدود کردن روابط با افراد خارج از خانواده‌ی درجه‌ی یک (همسر و فرزندان) هستند. خودِ تغییر هم برای انسان‌ها اضطراب زا است. اعضای پراسترس خانواده که قبلاً از خانه بیرون می‌رفتند و تعاملاتی با افراد دیگر داشتند، اکنون دائماً در کنار هم هستند. این سطح از استرس که در خانواده‌ها وجود دارد، بر ارتباط بین فردی زوجین اثر می‌گذارد. رابطه‌ی بین فردی را می‌توان از جهت تعامل‌های عاطفی زوجین با یکدیگر بررسی کرد که قطعاً در این ایام تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. همان‌طور که تحقیقات نشان داده در این مدت تنش و تعارض بین زوجین بسیار افزایش پیداکرده است، اما در مطالبی که تاکنون توسط متخصصان سلامت روان کشور تولیدشده به این مبحث به‌طور مفصل پرداخته شده است. در این نوشته، می‌خواهیم به یکی دیگر از ابعاد رابطه‌ی بین فردی، یعنی بُعد جنسی و روابط جنسی افراد، بپردازیم. درباره‌ی این موضوع نیز به مسائل مختلفی می‌توان اشاره کرد، مثلاً اینکه وضعیت موجود و استرس‌های ناشی ازآنچه اثری بر رابطه‌ی جنسی دارد؛ اما با توجه به اینکه پیش‌گیری از ابتلا به بیماری کوویدـ ۱۹ مهم‌ترین اقدام در شرایط بحرانی فعلی است، در ادامه نگاهی خواهیم داشت به اینکه چه طور در این مدت، می‌توان یک رابطه‌ی جنسی سالم و ایمن داشت.
آیا کوویدـ ۱۹ از طریق رابطه‌ی جنسی منتقل می‌شود؟
مسئله‌ای که در ابتدا باید به آن پرداخته شود، این است که آیا کوویدـ ۱۹ قابلیت انتقال از طریق رابطه‌ی جنسی را دارد یا خیر. برای پاسخ به این موضوع باید ابتدا اطلاعاتی درباره‌ی نحوه‌ی انتقال این ویروس داشته باشیم:
o این ویروس عمدتاً از طریق قطرات تنفسی و در درجه‌ی بعد از طریق تماس با سطوح آلوده، منتقل می‌شود.
• ویروس از طریق تماس مستقیم با بزاق فرد مبتلا می‌تواند به فرد دیگر منتقل شود، لذا امکان انتقال آن از طریق بوسیدن وجود دارد.
o شواهدی از وجود ویروس در مدفوع افراد آلوده دیده‌شده است.
• ولی تاکنون شواهدی مبنی بر اینکه این ویروس از طریق مایع منی یا ترشحات واژینال منتقل شود، یافت نشده است.
با توجه به موارد فوق، می‌توان گفت که اگرچه کوویدـ ۱۹ یک بیماری منتقله از راه جنسی نیست و تاکنون در مورد سایر ویروس‌های شناخته‌شده از این خانواده انتقال از طریق تماس جنسی دیده نشده است، ولی با توجه به اینکه در رابطه‌ی جنسی، افراد در تماس فیزیکی نزدیک با یکدیگر قرار دارند، امکان انتقال کوویدـ ۱۹ در بین آن‌ها در حین رابطه‌ی جنسی وجود دارد.
آیا رابطه‌ی جنسی افراد باید در این مدت کاملاً متوقف شود؟
حال، با این شرایط چه باید کرد؟ آیا رابطه‌ی جنسی افراد باید در این مدت کاملاً متوقف شود؟ در این مدت که توصیه‌ی اکید به حفظ فاصله‌ی اجتماعی حداقل ۶ فوت (۸/یک متر) بین افراد می‌شود و مشخص نیست که نیاز به رعایت این ملاحظات تا چه زمانی ادامه دارد، نیازهای جنسی زوجین چه گونه برآورده شود؟
در پاسخ به این سؤال، در دوره‌ای که طبق نظر مسئولان بهداشتی لازم است فاصله‌گذاری اجتماعی رعایت شود، باید به این چند وضعیت توجه داشت:
• اگر شما یا همسرتان مبتلا به بیماری کوویدـ ۱۹ هستید:
o بهتر است تا حد امکان، فاصله از یکدیگر را حفظ کنید و رختخواب‌های خود را از یکدیگر جدا کنید.
o مدتی که در حال حاضر برای جداسازی توصیه‌شده ۱۴ روز است.
• اگر احساس می‌کنید سرحال نیستید، اما هنوز علائم بیماری را در خود مشاهده نمی‌کنید:
o ممکن است در روزهای آینده علائم کامل بیماری در شما ظاهر شود، بنابراین، بهتر است تا زمانی که احساس کنید حال عمومی‌تان بهتر شده، احتیاطات لازم را به عمل‌آورید و حتی‌الامکان فاصله از یکدیگر را حفظ کنید.
o مخصوصاً اگر شما یا همسرتان شرایط طبی خاصی دارید که می‌تواند باعث شود به فرم شدید کوویدـ ۱۹ مبتلا شوید، لازم است انجام این توصیه را جدی‌تر بگیرید. بعضی از این شرایط طبی عبارت‌اند از بیماری ریوی، بیماری قلبی، دیابت، سرطان یا سیستم ایمنی تضعیف‌شده (برای مثال، ابتلا به HIV و داشتن تعداد پایین سلول‌های CD۴).
• اگر هیچ‌کدام از موارد فوق در مورد شما صدق نمی‌کند و در مدت اخیر مواجهه‌ی مشکوکی هم نداشته‌اید:
o اگر با همسرتان در یک خانه زندگی می‌کنید یا باهم در یک محل در قرنطینه به سر می‌برید، می‌توانید بدون نگرانی (و البته با رعایت نکاتی که در ادامه ذکر خواهد شد) به رابطه‌ی جنسی خود ادامه دهید.
o اگر به هر دلیلی با همسرتان در یک محل زندگی نمی‌کنید، در این شرایط توصیه می‌شود ملاقات با یکدیگر و رابطه‌ی جنسی را تا زمانی که همه‌گیری مدیریت شود و ضرورت فاصله‌گذاری اجتماعی رفع شود به تعویق بیندازید.
در موقع برقراری رابطه‌ی جنسی چه ملاحظاتی را باید رعایت کرد؟
با توجه به موارد بالا، نهایتاً اگر قرار باشد وارد رابطه‌ی جنسی شوید، باید موارد زیر را حتی‌الامکان رعایت کنید:
• شست‌وشوی مناسب و رعایت بهداشت قبل و بعد از رابطه‌ی جنسی بیش از هر زمان دیگر اهمیت دارد (ازجمله شست‌وشوی دست‌ها به شیوه‌های اصولی توصیه‌شده یا ضدعفونی کردن سطوح یا ابزارهای در تماس با ترشحات، در صورت امکان با آب گرم و صابون به مدت ۲۰ ثانیه، و در غیر این صورت با محلول‌های ضدعفونی‌کننده).
• تا حد امکان از بوسیدن و سایر روش‌هایی که در ابتدای مطلب ذکر شد و احتمال انتقال ویروس با آن‌ها وجود دارد پرهیز کنید.
• استفاده از کاندوم می‌تواند تماس با ترشحاتی که احتمال انتقال ویروس با آن‌ها وجود دارد را تا حد قابل‌توجهی کاهش دهد.
• سعی کنید در طول رابطه‌ی جنسی وضعیت‌هایی داشته باشید که مستلزم تماس چهره‌ـ به‌ـ چهره‌ی کم‌تری هستند تا امکان انتقال ویروس از طریق قطرات تنفسی کاهش یابد. در صورت لزوم، برای حفظ تماس چشمی و احساسی با یکدیگر می‌توانید از آینه‌های موجود در اتاق‌خواب کمک بگیرید.
آیا تصمیم به بارداری در این دوران توصیه می‌شود؟
موضوعی دیگر که در پایان باید به آن اشاره شود و موضوع نگرانی بعضی افراد در این روزها است، در مورد زوجینی است که قصد بارداری دارند. سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که در شرایط فعلی یک زوج اقدام به بارور شدن کنند یا خیر؛ و آیا اگر فردی باردار است، خطری برای جنین وجود دارد یا خیر. شواهدی که تاکنون به‌دست‌آمده حاکی از این است که ویروس از طریق تخمک یا اسپرم به جنین منتقل نخواهد شد، اما از طرفی، هنوز شواهد دراین‌باره متناقض هستند که آیا در صورت ابتلای مادر به کوویدـ ۱۹، در طول بارداری یا حین زایمان امکان انتقال عمودی ویروس (انتقال بیماری از مادر به جنین) وجود دارد یا خیر و هنوز نمی‌توان این احتمال را به‌طور کامل رد کرد.
حقیقت این است که هنوز چیزهای زیادی وجود دارد که ما درباره‌ی نحوه‌ی انتقال کروناویروس نمی‌دانیم. با این شرایط بهتر است، اگر می‌توانید، تصمیم به بارداری را به تعویق بیندازید و در این مدت از یک روش مطمئن جلوگیری از بارداری استفاده کنید و در صورت نیاز، برای اطلاع از روش مناسب جلوگیری از بارداری با یک متخصص زنان یا ماما مشورت نمایید. اگر باردار هستید، در طول این مدت، هم خودتان و هم سایر اعضای خانواده، به‌دقت اصول بهداشتی ازجمله شست‌وشوی صحیح دست‌ها و اجتناب از تماس‌های اجتماعی را رعایت کنید تا احتمال ابتلا به بیماری کاهش یابد و دوران بارداری را با اضطراب کم‌تری سپری کنید.
دو تذکر
۱ ـ لازم است تأکید شود که با توجه به اینکه از زمان شروع بیماری با این ویروس جدید از خانواده‌ی کروناویروس فقط چند ماه گذشته، هنوز مطالعات کافی در این زمینه انجام‌نشده است، ولی درصورتی‌که اطلاعات جدیدی به دست ما برسد، مطلب را به‌روزرسانی خواهیم کرد.
۲ ـ درصورتی‌که با وجود مطالعه‌ی موارد بالا همچنان در مدیریت افکار و احساسات جنسی خود یا اجرای بندهای این راهنما مشکلی داشتید با متخصصان سلامت روان و سلامت جنسی مشورت کنید. این متخصصان می‌توانند برای مورد و مشکل خاصتان به شما بیش‌تر کمک کنند.
گردآوری و ترجمه:
دکتر آذین احمدزاده (روان‌پزشک، دستیار فلوشیپ طب روان‌جنسی)
با نظارت دپارتمان روان‌جنسی دانشگاه علوم پزشکی تهران