به گزارش اداره کل روابط عمومی سازمان نظام پزشکی ؛مقاله «کووید ۱۹ و درس های سیاست مقایسه ای در ایران» توسط اعضای هیات علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران منتشر شد. در این مقاله که ۱۷ فروردین ۱۳۹۹در شماره آوریل ۲۰۲۰ نشریه Archives of Iranian Medicine (AIM) منتشر شده است، ارزیابی نظام مند مستندات مرتبط با سیاستگذاری سلامت در کشور در مقابله با اپیدمی کرونا و مقایسه آنها با تجربیات چین و توصیه های سازمان جهانی بهداشت مقایسه و درس های سیاستی جهت اقدامات پیش رو مطرح و بحث شده است. در این مقاله که با مسوولیت دکتر امیرحسین تکیان، دانشیار و مدیر گروه سلامت جهانی و سیاستگذاری دانشکده بهداشت و همکاری دکتر علی اکبری ساری، دکتر علیرضا اولیایی منش ، دکتر محسن اعرابی و خانم ها اعظم ریوفی و هاجر حقیقی منتشر شده است، اقدامات سیاستی ایران در مواجهه با همه گیری کووید ۱۹ از روز نخست مستند شده و با چین و توصیه های سازمان جهانی بهداشت از دید مفاهیم سیاستگذاری سلامت مقایسه  شده و کاستی ها و نقاط قوت مورد تحلیل علمی قرار گرفته است. درس آموختن و اصلاح سیاستها و راهبردها برای ادامه مسیر شکست کرونا اقدامی بنیادین است که در این مقاله به آن پرداخته شده است.

خلاصه فارسی این مقاله را برای علاقمندان تقدیم می کنیم.

به نام خدا

جهان‌گیری کووید-19 و درس‌آموزه‌های سیاستگذاری سلامت در ایران

امیرحسین تکیان،اعظم ریوفی،علی اکبری ساری، علیرضا اولیایی منش، هاجر حقیقی، محسن اعرابی

چکیده سیاستی مقاله ای با همین عنوان که در تاریخ ۱۷ فروردین ۱۳۹۹ در نشریه Archives of Iranian Medicine منتشر شده است:

Raoofi A, Takian A, Akbari Sari A, Olyaeemanesh A, Haghighi H, Aarabi M. COVID-19 pandemic and comparative health policy learning in Iran. Archives of Iranian Medicine. 2020;23(4):220–234. doi: 10.34172/aim.2020.02.

در 11 مارس 2020 سازمان جهانی بهداشت، جهان گیری بیماری کروناویروس جدید را اعلام کرد. این بیماری از دسامبر 2019 در چین آغاز شد و اولین موارد آن در ایران، 19 فوریه (30 بهمن) در شهر قم توسط مقامات رسمی اعلام شد. تا 3 آوریل 2020 (15 فروردین 1399) تعداد 932166 مورد از ابتلا به بیماری و 46764 مورد مرگ ناشی از آن در 206 کشور جهان گزارش شده است. پس از آمریکا، اسپانیا، ایتالیا، آلمان، فرانسه و چین، ایران نیز تحت تاثیر شیوع گسترده بیماری قرار گرفته است. از آن بدتر اینکه، کشورهایی مانند ایران درنتیجه تحریم های سیاسی، برای تأمین تجهیزات و داروهای نجات بخش پزشکی جهت مقابله با این شرایط بحرانی با مشکلات دو برابری دست و پنجه نرم می‌کنند. مطالعه حاضر با استفاده از تحلیل محتوای نظام‌مند اسناد و برپایه مثلث سیاستگذاری به مقایسه سیاست ها و استراتژی های ایران در مقابله با کووید-19 با تجارب کشور چین و توصیه های سازمان جهانی بهداشت پرداخته است.

ایران برای مبارزه با کووید-19 پیش و پس از ورود ویروس، سیاست‌هایی را مبتنی بر بافتار جامعه اتخاذ نمود. رویکرد ناکافی دولت و جامعه در مدیریت شیوع بیماری، کمبود تجهیزات حفاظتی و تاخیر در تصمیم‌گیری قاطع بزرگترین چالش‌ها در سیاست‌گذاری‌های مبارزه با کووید-19 در ایران هستند. سیاست‌های مبارزه علیه کرونا برای کاهش خطر یک بیماری تهدیدکننده سلامت عمومی تدوین شده‌اند و به تلاش‌های حمایت‌طلبانه از طریق همکاری‌های بین بخشی و ائتلاف‌های کل دولت نیاز دارند.

درس‌آموزه‌های سیاستی

1. توجه به تجربه چین و برخی از کشورهای اروپایی نشان می‌دهد که باید اقدامات جدی‌تر در مراحل اولیه برای کنترل عالم‌گیری بیماری در ایران انجام می‌شد. علیرغم تدوین برنامه‌هایی پیش از ورود همه‌گیری، ایران پیش از ورود اپیدمی از آمادگی لازم، به موقع و سریع جهت مهار ویروس و کاهش خطرات آن برخوردار نبود.
2. جلب حمایت برای بکارگیری استراتژی‌هایی همانند قرنطینه و ایزولاسیون از سرعت و جدیت لازم برخوردار نبود. لذا، تاخیر در اعمال این سیاست‌ها و همزمانی آن با تعطیلات نوروز، علاوه بر اینکه اجرای آن را با چالش‌هایی مواجه کرد، سبب گسترش بیشتر اپیدمی شد.
3. در تدوین این سیاست‌ها، توجه به ظرفیت دانشگاه‌های علوم پزشکی و توانایی آنها در اجرای برنامه‌ها، ارائه آمار، اطلاعات، شواهد و مستندات معتبر و به روز، استفاده از راه حل‌های قابل پرداخت و قابل اجرا، بکارگیری مواد آموزشی و دستورالعمل‌ها برای ارائه‌دهندگان خدمات ضروری است.
4. با توجه به پیچیدگی موضوع و لزوم همکاری بین بخشی، طراحی برنامه‌هایی برای استفاده هدفمند از ظرفیت دانش، تجربه و تخصص طیف گسترده‌ای از دانشگاهیان در علوم مختلف از جمله اپیدمیولوژی، اقتصاد بهداشت، مدیریت و سیاست‌گذاری سلامت، سیاست‌گذاری عمومی، بهداشت محیط، مدیریت بحران، روانشناسی، جامعه شناسی، علوم ارتباطات، فن آوری اطلاعات و غیره مورد نیاز است.
5. در سیاست مقابه با کرونا بیشتر از رویکرد بالا به پایین استفاده شده است، درحالیکه استفاده ترکیبی از هردو رویکرد پایین به بالا و بالا به پایین برای به حداقل رساندن شکاف در اجرای این سیاست می‌تواند موفق‌تر عمل نماید. لذا، برای بهینه‌سازی ارائه خدمات به بیماران و دستیابی به بهترین نتایج ممکن، ضروری است سیاست‌گذاران به طور منظم با پزشکان و پرستارانی که در خط مقدم ارائه خدمت به این بیماران هستند مذاکره و تبادل نظر نموده و درخصوص سیاست‌های تدوین شده به اجماع برسند.
6. سیاست‌های مقابله با کرونا ماهیتا از نوع سیاست‌های کلان، پیچیده، مبهم، چند علیتی، حساس، بازتوزیعی و پرهزینه هستند، و اجرای آنها در بافتار جامعه ایران با عوامل زمینه ای متعدد، شرایط بحرانی حاکم بر جامعه – ازجمله تحریم‌های یک جانبه آمریکا – و تعدد نهادهای رسمی و غیررسمی درگیر در این سیاست‌ها، دشوار است. لذا لازم است دولت، کارکنان خط مقدم را با هزینه‌های معقول کنترل و پایش نماید. اقداماتی همچون فراهم آوردن انگیزه های مالی و غیرمالی، برای ارائه دهندگان خدمات سلامت از یک سو و حذف ارتباط مالی بین دریافت‌کننده خدمت و کارگزار (وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی) از سوی دیگر ازجمله راهکارهای موثر در کاهش روابط دشوار بین کارفرما و کارگزار است.
7. سیاست‌های غلبه بر کروناویروس مربوط به سلامت همگانی بوده و به همکاری‌های بین بخشی پیچیده و توافق دولت با ائتلاف‌های مختلف نیاز دارند. اعضا و بازیگران این ائتلاف‌ها شامل افراد و گروه‌های مختلف با نظام‌های اعتقادی مختلف از جمله فقها و گروه‌های مذهبی، روحانیون، استانداران، دانشگاه‌ها، شهرداری‌ها، نیروهای مسلح، وزارتخانه‌های مختلف، نمایندگان مجلس، و غیره هستند. حضور یک فرد باتجربه و مورد مقبول اعضا، مثل معاون اول رییس جمهور، به عنوان میانجی سیاست در ائتلاف‌ها برای تغییر عقاید اعضا لازم است و بر وزن سیاسی گروه اقدام ویژه می افزاید. برخی تصمیمات مذهبی – اعتقادی مثل قرنطینه نمودن شهر قم، تعطیل نمودن زیارتگاه‌ها و بقاع متبرکه ویا لغو نماز جمعه ازجمله اقدامات دشواری هستند که با تشکیل ائتلاف قابل حل می باشند.
8. ارزشیابی‎های تکوینی به صورت منظم، دوره ای و مبتنی بر شواهد ضروری است. علاوه بر ارزشیابی داخلی توسط دانشگاه‌ها، ارزشیابی خارجی نیز باید توسط سازمان جهانی بهداشت، ستاد مرکزی وزارت بهداشت، و یک نهاد ملی فنی، به ویژه موسسه ملی تحقیقات سلامت انجام شود. توجه به چک لیست اراده شده توسط سازمان جهانی بهداشت لازم است. جایگاه یک رویکرد منظم برای سیاستها و اقدامات هنوز خالی است.
9. آماده‌سازی مراکز ارائه دهنده خدمات، آزمایشگاه‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات سلامت، تامین و ذخیره‌سازی تجهیزات مورد نیاز برای مردم؛ برای ارائه دهندگان خدمات و برای مراکز ارائه دهنده خدمات، تدوین نظام مدیریت منابع، تشکیل کارگروه‌های مدیریت بحران بین بخشی با همکاری سایر نهادها، اطلاع‌رسانی و آموزش به جامعه و ارائه دهندگان خدمات سلامت، ارائه آموزش به مسافران ورودی و نیز مسافران خروجی از کشور به مناطق آلوده به ویروس، فراهم آوردن امکانات ایزوله‌سازی بیماران و غیره ازجمله اقداماتی هستند که طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت پیش از ورود بیماری باید توسط کشورها انجام شود و توسط مقامات بطور جدی مورد پیگیری قرار نگرفتند.
10. استفاده از راه‌کارهای جایگزین قرنطینه مثل اعمال محدودیت‌های عبور و مرور براساس نوع و شرایط همه‌گیری در هر شهر توصیه می شود. به این ترتیب که برای شهرهایی که هیچ موردی از این بیماری تشخیص داده نشده است، برای جلوگیری از ورود ویروس باید قرنطینه معکوس انجام شود. در شهرهایی که شیوع آن رخ داده است، علاوه بر قرنطینه معکوس در شهر، برای جلوگیری از ورود بیماری باید از جداسازی افراد آلوده و مشکوک به همراه ردیابی مخاطبین و ارتباطات استفاده شود. در شهرهایی که خوشه‌هایی از بیماری یافت می‌شود، باید سیاست‌های شناسایی و قرنطینه خوشه را دنبال کرد. سرانجام، در شهرهایی مانند تهران، قم، رشت، اصفهان، بابل و غیره که همه‌گیری‌های گسترده در آنها رخ داده است، باید از قرنطینه عمومی مناطق (به عنوان یک منطقه واحد) استفاده شود.
11. در نظر گرفتن نقش داده‌های بزرگ[1] و هوش مصنوعی[2] در نظام مدیریتی کشور، استفاده از رسانه برای آموزش و نیز اعمال سازوکارهای جایگزین برای افزایش فاصله اجتماعی و به حداقل رساندن ارتباطات افراد با یکدیگر لازم است مدنظر قرار داده شود. از جمله، امکان خرید مایحتاج روزانه تنها به صورت آنلاین و تحویل در جلوی درب منازل و یا اجرای سیاست های دورکاری در منزل و عدم حضور فیزیکی افراد در محیط کار
12. ردیابی دقیق موارد تماس و ارائه نقشه ردیابی ملی تماس بیماران درکنار اعمال محدودیت ترافیکی در ایران گام‌های ارزشمندی در پیشگیری سریع و شناسایی موارد در ایران هستند.
13. تغییرات مکرر مسئولین و فرماندهان خط مقدم در استان‌های درگیر، از جمله قم و گیلان ممکن است منجر به رهبری ناپایدار و گاه نتایج نامطلوب شود.
14. استفاده از تکنولوژی معاینه از راه دور[3] جهت معاینه و مشاوره آنلاین بیماران مبتلا به کووید-19 و یا بیماران نیازمند به دریافت سایر خدمات سلامتی
15. استفاده از پتانسیل مراکز جامع خدمات سلامت جهت آموزش و معاینه اولیه موارد مشکوک به عنوان قدم اول نظام ارجاع در درمان کرونا
16. به روز رسانی مداوم راهنماهای بالینی در همه سطوح به تناسب تغییر شناخت کووید-19
17. راه‌اندازی و ارتقا منظم یک وب‌سایت مرجع جهت اطلاع‌رسانی، آموزش و پاسخ به سوالات مردم
18. مستندسازی اقدامات و راه‌کارهای اتخاذ شده، مقایسه هدفمند آنها با شواهد بین‌المللی، و استفاده بهینه از این تجربیات
19. استفاده از پتانسیل بخش خصوصی جهت ارائه خدمت به بیماران مبتلا

نتیجه‌گیری

باتوجه به شیوع آشکار بیماری کووید-19 و نادانسته های بسیار درباره آن، استفاده از آموزه‌های سیاستی برای تدوین سیاست‌های متناسب با بافتار جامعه و اجرای مناسب آن سیاست‌ها حائز اهمت است. موفقیت ایران در کترل بحران به میزان استفاده از رویکرد کل دولت و کل جامعه در تدوین، اجرا و ارزشیابی سیاست‌ها بستگی دارد. در واقع، بکارگیری ارکان پوشش همگانی سلامت از طریق استفاده کارآمد از شبکه گسترده مراقبتهای بهداشت اولیه (PHC) و استفاده مناسب از زیرساختهای اطلاعاتی و سیستمهای نظارتی، برای مدیریت بهتر این بیماری و نیز بازسازی نظام سلامت پس از بحران ضروری است. از آنجا که ویروس به سرعت در سراسر جهان با بیش از یک میلیون مبتلا و نزدیک به ۷۰،۰۰۰ مرگ و میر در بیش از 200 کشور جهان در حال گسترش است، نیاز به بالاترین حمایت سیاسی در همه کشورها برای مدیریت بحران و گذر از دوره انتقالی کاملا واضح است. ایران برای شکست شیوع بیماری تلاش‌های بسیاری نموده است اما اکنون، بیش از هر زمان دیگری به اقدامات منسجم‌تر، به موقع‌تر و کارآمدتری برای نجات جان انسان‌ها و کند شدن انتشار بیماری نیازاست.

برای مشاهده و دانلود فایل اصلی مقاله اینجا کلیک کنید.