به گزارش خبرنگار نظام پزشکی، محمود عباسی، معاون حقوق بشر و امور بین الملل وزیر دادگستری در افتتاحیه همایش حقوق شهروندی و گفتمان انقلاب اسلامی که در محل وزارت دادگستری برگزار شد، حقوق شهروندی را حقوق بشر عنوان کرد و اظهار داشت: حقوق شهروندی در درون یک کشور و به واسطه به رسمیت شناخته شدن از سوی قانونگذار، قانونی تلقی می­ شود.

به گفته وی حقوق شهروندی زمانی مجال بروز می­ یابد که حقوق بشر بخواهد در چارچوب یک جامعه مدنی با در نظر گرفتن اولویت ­های زندگی اجتماعی از جمله مصالح عمومی، منافع عمومی، اخلاق عمومی، امنیت عمومی، بهداشت عمومی و... در قلمرو حکومتی خاص، در سرزمینی معیّن و در مورد مردمانی مشخص، شکل قانونی و اجرایی به خود گیرد.

* ارزش های بومی و به موجب رویکردی تحقیقی در دستور کار قرار گیرد

دبیر علمی همایش با بیان اینکه اولویت ­های مؤثر در حقوق شهروندی دارای خصیصه ملی است، افزود: لازم است نه بر اساس اندیشه ­های وارداتی و نه به موجب رویکردی ترجمه ­ای و تقلیدی بلکه با ابتناء به ارزش های بومی و به موجب رویکردی تحقیقی در دستور کار قرار گیرد.

وی ادامه داد: عنایت به این ضرورت هنگامی اهمیت می­ یابد که از عمق و غنای فرهنگ اسلامی ـ ایرانی در حوزه حقوق شهروندی آگاهی یافته و این میراث عظیم را در تدوین و توسعه حقوق شهروندی لحاظ کنیم.

عباسی خاطرنشان کرد: به موجب حقوق بشر، در اندیشه و فرهنگ غربی که اسناد بین­ المللی آن هم تا اندازه زیادی ملهم از آن بوده است، صرفاً کرامت ذاتی انسان منشأ اثر واقع می­ شود و سایر شئون بشری اعم از دین، مذهب، جنسیت تا ملیت، رنگ، نژاد و زبان همه در مواجهه با حقوق بشر حل و بلکه منحل می­ شوند.

وی با اشاره به اینکه در فرهنگ بارور اسلامی ـایرانی، همه شئون بشری از یکدیگر تأثیرپذیر و بر یکدیگر تأثیر گذارند، افزود: در این بینش یکی از منابع پویا و زاینده حقوق بشر، مذهب است که نمونه ­های عینی و ملموس از عنایت ویژه این فرهنگ به حقوق بشر و شهروندی،موجود است.

معاون حقوق بشر و امور بین الملل وزیر دادگستری نمونه های عینی این مهم را شامل آیه 70 از سوره مبارکه اسراء «و لقدکرمنا بنی ادم و حملناهم فی البر و البحر و رزقناهم من الطیبات و فضلناهم علی کثیر ممن خلقنا تفضیلا» که صراحتا توجه به کرامت ذاتی در اسلام است، آیه 13 از سوره مبارکه حجرات «یا أیُّهَا النّاسُ إِنَّا خَلَقناکُم مَن ذَکَرٍوَ أُنثَی وَ جَعَنَاکُم شُعُوباً و قَبَائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکرَمَکُم عِندَاللّهِ أَتقَاکُم» که نشانه عنایت اسلام به نوع دیگری از کرامت است که در حقوق بشر غربی از آن خبری نیست و آن کرامت اکتسابی یا ارزشی است که ناشی از گام نهادن در مسیر انسانیت و ارزش­ های انسانی است، عنوان کرد.

وی همچنین با اشاره به  نامه­ معروف حضرت علی(ع) خطاب به مالک اشتر اظهار داشت: «بدان ای مالک که مردم بر دو دسته ­اند: یا با تو در دین برادرند یا در انسانیت برابر» و با این تعبیر حتی غیر مسلمانان جامعه را که از پیروان ادیان و مذاهب گوناگون بودند، برخوردار از حقوق شهروندی و مستحق احساس امنیتمی­ دانند.

دبیر علمی این همایش اضافه کرد: زمانی که اقلیت ­ها در جامعه اسلامی از حقوق شهروندی برخوردار هستند، به طریق اولی شهروندان و اتباع جامعه اسلامی را باید از حقوق مزبور بهره ­مند دانست.

وی در خصوص جمله معروف شیخ ابولحسن خرقانی مبنی بر اینکه«هر که در این سرا درآید نانش دهید و از ایمانش مپرسید چه آنکس که به درگاه باری تعالی به جان ارزد البته بر خوان بوالحسن به نان ارزد»، تصریح کرد: این تعبیر نشان از اوج و اعتلای مفهوم حقوق بشر در عرفان اسلامی و فرهنگ ایرانی دارد.

* انقلاب اسلامی بر پایه عدم امکان تفکیک دین از سیاست شکل گرفته است

عباسی در بخش دیگری از سخنان خود به ویژگی ­های گفتمان انقلاب اسلامی اشاره کرد و افزود: انقلاب اسلامی بر پایه عدم امکان تفکیک دین از سیاست شکل گرفته و قوام یافته است و از این رومنبع ایدئولوژیک آن مذهب است و ویژگی آن به تصریح در مقدمه قانون اساسی، مکتبی ومذهبی بودن آن است.

وی با تاکید بر اینکه مشارکت و نقش مردم از ضروریات گفتمان انقلابی محسوب می شود، گفت: به همین علت نقش مردم در قالب جمهوری اسلامی سازماندهی شده و بر این اساس اراده سیاسی و مشارکت مردم در ادوار مختلف انتخابات نیز مجدداً جریان می­ یابد.

معاون حقوق بشر و امور بین الملل وزیر دادگستری شکل گیری گفتمان انقلاب اسلامی را بر مبنای ارزش ­ها و باورهای جامعه اسلامی ایران و اقتضائات فرهنگ دانست و عنوان کرد: چون اسلام قائل به جامعه­ ای یگانه و فرهنگی یگانه برای عموم انسان­ها است، قابلیت جهان شمولی دارد.

به گفته وی گفتمان انقلاب اسلامی، تأکید بر اعتدال­ گرایی و قانونمداری در برنامه ­ریزی و اقدام دارد، امری که هم در بیانات امام راحل و مقام معظم رهبری تصریح شده و هم در آموزه ­های اسلامی پیش­ روی امت قرار گرفته است.

«امت وسط» خصوصیت جامعه‌ی اسلامی است؛ «و كذلك جعلناكم امّة وسطا لتكونوا شهداء علی النّاس و یكون الرّسول علیكم شهیدا»؛

* گفتمان انقلاب اسلامی بر استکبار ستیزی تاکید دارد

وی گفتمان انقلاب اسلامی را تأکیدی بر استکبار ستیزی بیان و تاکید کرد: در این راستا این گفتمان، نه تنها حمایت از منافع ملی، بلکه حمایت از مستضعفین در مقابل مستکبرین را در خارج از کشور نیز فراهم می­ کند و مبارزه را تا نجات ملل محروم و ستمدیده ادامه می ­دهد.

دبیر علمی این همایش مذهب و فرهنگ را از ویژگی ­های حقوق شهروندی برشمرد و افزود: این مهم در جامعه ­ای معیّن و بر اساس باورها و نیازهای ویژه آن شکل می­ گیرد و نمی ­تواند فارغ از آورده ­های مذهب تشیع و فرهنگ اسلام در این زمینه باشد در نتیجه مبانی مذهبی باید از جمله درون­مایه ­های اصلی آن باشد.

وی با تاکید بر اینکه حقوق شهروندی نیاز به وضع و تصویب داشته و وابسته به اراده دولت و حکومت است، ابراز داشت: اراده­ ای که ملت به دولت و حکومت تفویض می ­کند، اساساً مشارکت مردم از ارکان حقوق شهروندی است. در این زمینه مشارکت و نقش و جایگاه مردم به عنوان یکی از آرمان ­های گفتمان انقلاب بسترساز و تسهیل کننده حقوق شهروندی است.

عباسی خاطرنشان کرد: گستره حقوق شهروندی، ملی و از جامعه ­ای به جامعه دیگر متغیر است، هر چند حقوق بشر به عنوان مبنای آن، جهان شمول و جهان ­وطن است، در واقع جنبه­ های حقوق بشری در حقوق شهروندی جامعهاسلامی ایرانی که هسته مرکزی این حقوق را تشکیل می­ دهد و حقوق بشر اسلامی نیز نامیده می شود، می ­تواند در زمره آرمان ­های جهان شمول گفتمان انقلاب به شمار رود.

* جهت­ گیری حقوق شهروندی در راستای گفتمان انقلاب قابل تعریف است

به گفته وی حقوق شهروندی ناظر به زیست اجتماعی انسان است، یعنی انسانی که از مرحله طبیعی گذشته و با گذار به زندگی مدنی قانون مند شده است. گفتمان انقلاب اسلامی نیز ناظر به اجرای منویات اسلامی در سطح جامعه و به ویژه در حوزه عمومی ب است و از این رو جهت­ گیری حقوق شهروندی در راستای گفتمان انقلاب قابل تعریف است.

معاون حقوق بشر و امور بین الملل وزیر دادگستری با اشاره به اینکه حقوق شهروندی متضمن رابطه ­ای وثیق میان شهروند و دولت است، تصریح کرد: این مهم رابطه­ ای است که گاه از آن به تابعیت تعبیر می­ شود و در گفتمان انقلاب اسلامی مشابه این رابطه را می ­توان میان دولت اسلامی و مسلمانان اقصی نقاط جهان برقرار کرد.

وی اضافه کرد: اگرچه در قالب جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی، رابطه نخست برای دولت حق و تکلیف ایجاد می ­کند، اما مطابق آرمان­ های انقلاب که در مقدمه قانون اساسی نیز تصریح گردیده، رابطه دوم حداقل به صورت رابطه ­ای معنوی قابل احراز است. شاید بتوان گفت مفهوم شهروند در گفتمان انقلاب به کلیه مسلمانان تسرّی می­ یابد.

عباسی اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران در راستای گفتمان انقلاب اسلامی گام­ های مؤثری در حوزه حقوق شهروندی برداشته است و علاوه بر قانون اساسی که فصل سوم آن با عنوان حقوق ملت مصادیقی از این حقوق را بر می­ شمارد، در برخی قوانین عادی نیز توجه به حقوق شهروندی لحاظ شده است.

وی یادآور شد: ماده واحده قانون احترام به آزادی ­های مشروع و حفظ حقوق شهروندی مصوب 1383/2/15، قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مقابله با فساد مصوب 1390/8/7، قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر مصوب 1394/2/2 و قانون برنامه پنج­ ساله پنجم توسعه (1394-1389). التفات نظام حقوقی ایران به مقوله حقوق شهروندی در ساختارهای موجود بی ­تأثیر نبوده و برخی دستگاه­ های اجرایی در میان ارکان خود بخشی را به حقوق شهروندی اختصاص داده­ اند.

وی با بیان اینکه در شرایطی که موازین قانونی به صورت پراکنده موضوع را مدنظر قرار داده و در ساختارها نیز بعضاً نهادهای موازی شکل گرفته و مرجع هماهنگ­ کننده­ای تعیین نشده است، اتخاذ گام­ هایی در حوزه قانونگذاری و نهادسازی ضروری است، اذعان داشت: علاوه بر آن به منظور ارتقاء آگاهی ­های عمومی و تجهیز دست­ اندرکاران به دانش لازم در این زمینه، آموزش حقوق شهروندی نیز اولویت خواهد داشت.

وی ابراز داشت: در راستای احیای حقوق شهروندی، سازوکارهای عملیاتی نوینی باید تدبیر شود و همایش­ هایی از این دست می­ تواند منجر به ارائه راهکارهایی جهت نیل به این مهم در چارچوب گفتمان، آرمان ­ها و ارزش های انقلاب اسلامی شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: هدف از برگزاری این همایش، تعاطی افکار و آراء و ارائه چارچوبی مناسب به منظور بسط و گسترش حقوق شهروندی در پرتو گفتمان انقلاب