علت انتخاب قائم مقام فراهاني براي تاليف و چاپ چه بود؟

پس ازانقلاب، روزی از خیابان قائم مقام فراهانی رد می شدم، از خودم سوال کردم قائم مقام چه کسی بود؟ جوابی که به خودم دادم در حد 5 تا 6 خط بيشتر نبود. تعجب كردم كه چرا اين قدر اطلاعاتم در مورد قائم مقام بايد ضعیف باشد؟ همين مهم انگيزه اي شد تا يك روز ديگر به خيابان قائم مقام رفته و از تعدادي از عابرين و برخي از افرادی كه صاحب كسب و كار در آن خيابان بودند، در مورد قائم مقام و اینکه چقدر شناخت از او دارند، سئوال كنم. بدون اغراق می توانم بگویم 80 درصد افراد يا اصلا اطلاعاتی نداشتند، يا جواب های ناصحيح می دادند. افراد قلیلی که او را قائم مقام  صدر اعظم ایران می دانستند، در خصوص اینکه چه زماني زندگي مي كرد و چه خدماتي انجام داده است، ‌اطلاعاتی نداشتند. همين موضوع انگيزه اي شد تا تصميم گرفتم در اين زمينه تحقيق كنم.

در تحقيقات خود چه شناختي را از ايشان پيدا كرديد؟

 قائم مقام، به حق پایه گذار و بنیانگذار تحولات فکری در ایران بوده است و براي استقلال واقعي، توسعه، پيشرفت و رهائي از عقب ماندگي كشور، زحمات بسیاری را متحمل شد و به اين خاطر دربار قاجار، دو بار او را از مناصبش برکنار کرد. با خود گفتم این ظلم در حق قائم مقام است که با این همه خدماتی که انجام داده و جان خود را در راه ايراني مستقل گذاشته، مردم شناخت کافی از او نداشته باشند. امير كبير بخش اعظمی از معلومات خود را در خانواده قائم مقام كسب كرد و اگر راهنمائي ها و حمايت هاي قائم مقام نبود، احتمال صدر اعظمی وی، بسيار بعيد می نمود. پس از آن در  جستجو در کتابخانه ها دريافتم كه راجع به ایشان کتابي مستقل، بسیار اندك است  و بيشتر کتاب های موجود در مورد وقایع تاریخی عصر قاجار و یا شخصیت های آن زمان است که  چند صفحه اي را هم به قائم مقام اختصاص داده اند. کتابی که اختصاص به وی داشته باشد و تمام زوایای زندگیش را مورد بررسي و ارزیابی قرار دهد، اعم از نکات منفی، مثبت، خدمات و .. وجود ندارد و اگر هم وجود دارد، دربازار كتاب موجود نیست. پس از مقداري تفحص، متوجه شدم كه علاوه بر قائم مقام معروف (میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی)، پدر ایشان میرزا عیسی قائم مقام فراهانی  نيز شخصیت بزرگی بوده است که شناخت نسبت به وی بسيار كمتر از شناخت نسبت به ميرزا ابوالقاسم است.

_از شخصيت قائم مقام بفرماييد.

 قائم مقام علاوه بر اینکه یک شخصیت سیاسی و صدراعظم ایران بود، شخصیتي ادبی و فرهنگی هم داشت و اشعار فراوان و يادداشت هاي بسیاري از خود باقي گذاشته است. متاسفانه محمد شاه پس از کشتن وی، براي آن كه نام ونشان او را از صفحه روزگار و تاریخ سیاسی ایران محو و نابود كند، دستور داد کل اشعار، دست نوشته ها، مقالات و .. ...او را جمع آوري واز بين ببرند

 با اين همه، کتاب "منشات" حاوي تعدادي از اشعار و دست نوشته  های بجا مانده از قائم مقام است که از گزند بد خواهان مصون و انتشار پيدا كرده است. او نویسنده اي برجسته بود و تحولی را در سبک نگارش ایران ایجاد کرد. ادیب، شاعر، با فرهنگ و اهل فرهنگ بود. همچنين به علت تسلط زیاد به آیات قرآن، روایات و احادیث، به وفور از آن ها در متون خود استفاده کرده است. البته در كتاب كارنامه سياسي قائم مقام فراهاني، به بعد ادبي او كمتر و بعد سياسي او مورد مداقه قرارگرفته است. همانطور كه توضيح داده شد، وی یک شخصیت سیاسی و در زمان فتحعلی شاه صاحب قدرت بود. چون عامل روی کار آمدن محمدشاه به سلطنت و به دنبال توسعه، پيشرفت و استقلال واقعي ايران بود، انگلیسي ها همان فشارها و  بلاهایی را که برسر امیرکبیر و دکتر مصدق آوردند، سر قائم مقام هم آوردند. به عبارتي قائم مقام اولين رجل سياسي ايران بود كه قرباني توطئه انگليسي ها در اين كشور شد

.

در كتاب كارنامه سياسي قائم مقام فراهاني، به چه موارد و ابعادي از زندگي ايشان پرداخته ايد؟

 این کتاب دارای سه بخش است، ‌بخش اول، اوضاع سياسي ایران را در زمان قائم مقام، شرایط بین المللی و روابطی که ایران با جهان خارج داشت را بررسی کردم و به دو جنگ بزرگ ایران و روس و قراردادهای گلستان و ترکمانچای پرداختم. توجه به قرارداد تركمانچاي از آن جهت حائز اهمیت بود که اگر قائم مقام نبود، بيش از پیش این قرارداد به ضرر ايران تمام مي شد، چه بسا تبريز هم همراه بسياري از شهرهاي ديگر در تصرف روسيه  تزاري قرار می گرفت و قلمرو جغرافيائي ايران غير از آن بود كه در حال حاضر است. قائم مقام، توانست  تمامیت ارضی ایران را تا حدودی از گزند روس های تزاري حفظ کند. در حقيقت بخش اول در مورد ایران و روابط آن با کشورهای خارج، بخش دوم زندگی نامه میرزا عیسی قائم مقام فراهانی پدر ميرزا ابو القاسم و بخش سوم كتاب هم زندگینامه ميرزا ابوالقاسم فراهانی است.

علت نوشتن مقدمه اين كتاب توسط آقاي رفسنجاني چه بود؟

از آن جايي كه آقای هاشمی رفسنجانی کتابی به نام " امیرکبیر، قهرمان مبارزه با استعمار" تاليف كردند، خدمتشان رسیدم. البته سابقه آشنایی من با ایشان به پيش از انقلاب و دوران زندان اوین باز مي گردد. با توجه به شناختي كه از آن دوران ايران، امير كبير و قائم مقام فراهاني دارند، درخواست کردم مقدمه ای برای این کتاب مرقوم فرمايند و ايشان هم كريمانه پذيرفتند. پس از مطالعه متن تايپ شده كتاب (پیش از چاپ اول) مقدمه ای را براي آن نوشتند که در ابتدای نیز کتاب آمده است.

اين كتاب چقدر مورد استقبال عمومي قرار گرفت؟

 از آن جایي که با كمبود اطلاعات راجع به قائم مقام در جامعه مواجه بودیم، خوشبختانه زماني كه این کتاب چاپ شد، مورد استقبال عمومي قرار گرفت و بسياري از اهالي فرهنگ، دانش پژوهان و پژوهشگران تاريخي از آن بهره جسته و به سرعت فروش رفت. چاپ اول كتاب دراواخربهار 85، چاپ دوم در يك ماه بعد و در تابستان 85 ، چاپ سوم در پاييز 85 و چاپ چهارم هم در سال 86 انتشار يافت و هر بار هم به تعداد 2100 نسخه به چاپ رسيد و فروش رفت.

در خصوص تاليفات ديگر خود بفرماييد

. غير از كتاب "كارنامه سياسي قائم مقام فراهاني"  كه ذكر آن رفت، كتاب هاي ديگري اعم از: - ديدگاه هاي شوراي همكاري خليج فارس(ازانتشارات روزنامه اطلاعات)، - دولت مستقل فلسطين؛ خدمت يا خيانت، -  احزاب سياسي در مازنداران و گلستان از سال 1320 تا 1332، -  يادگارهاي دبستان تربيت(حاوي عكس هاي دبستان) و - يادگارهاي دبيرستان دانش(حاوي عكس تمام دانش آموزان با مشخصات و بيوگرافي آن ها) توسط انتشارات نشر رسانش تالیف و به چاپ رسيد. در حال حاضر مشغول جمع آوري عكس هاي دسته جمعي داروسازان از سال 1319 (اولين دوره فارغ التحصیل دانشكده داروسازي دانشگاه تهران) تا سال 1357 هستم

انتهای خبر/ .