آسیب‌شناسی صدرنشینی دوباره دندانپزشکان در پرونده‌های قصور پزشکی در گفتگوی اختصاصی ماهنامه دندانپزشکی نگین با دکتر سعید ساعی
طی سال‌های اخیر دندانپزشکان در آمار پرونده‌های شکایت و قصور پزشکی در رقابت تنگاتنگ با متخصصان زنان و زیبایی، همیشه رتبه‌ای میان اول تا سوم داشته‌اند.
مدیرکل پزشکی قانونی استان تهران اردیبهشت ماه امسال با اشاره به طرح نزدیک به شش هزار پرونده قصور پزشکی در سازمان پزشکی قانونی گفت: دندانپزشکان بیشترین محکومیت‌ها را از آن خود کرده‌اند و در بالای ۶۰ درصد از این پرونده‌ها قصور محرز شده‌است.
در سال ۹۴ بیشترین شکایات در رابطه با پرونده‌های قصور پزشکی به ترتیب مربوط به جراحی زنان و زایمان، جراحی پلاستیک، جراحی ارتوپدی و جراحی عمومی بوده‌است ولی بیشترین محکومیت‌ها به جراحی پلاستیک، عمومی، دندانپزشکی، زنان و زایمان اختصاص داشته است.
اما چه عاملی باعث می‌شود این چرخه تکرار شود و دندانپزشکان برای پایان دادن به آنچه می‌توانند انجام بدهند؟ برای یافتن پاسخ این سؤال با دکتر سعید ساعی که یکی از کارشناسان خبره در بررسی پرونده‌های شکایات سازمان نظام پزشکی است گفتگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
دلیل صدرنشینی دندانپزشکان در آمار شکایات سازمان نظام پزشکی و پزشکی قانونی را چه می‌دانید؟
در سال‌های اخیر معمولاً گروه دندانپزشکی در آمار شکایاتی که از سوی مسئولین سازمان نظام پزشکی و پزشکی قانونی اعلام شده است، در رتبه اول تا سوم قرار داشته و نکته مهم این است که به‌طورکلی میزان شکایات در گروه‌های مختلف رو به افزایش گذاشته است. حال اگر بخواهیم دلایل تعداد زیاد شکایت از دندانپزشکان را بررسی کنیم، باید بگوییم که در وهله اول تعداد مراجعات به دندانپزشکان نسبت به سایر گروه‌های پزشکی بیشتر است، چرا که در یک خانواده از کوچک‌ترین عضو تا مسن‌ترین آن‌ها، حتماً به دندان‌پزشک مراجعه خواهند کرد، اما در بسیاری از رشته‌های دیگر پزشکی شاید یک فرد در طول زندگی هیچ‌گاه نیاز به مراجعه به آن تخصص پیدا نکند. برای مثال شاید هیچ‌یک از اعضای یک خانواده در طول زندگی خود نیاز به مراجعه به متخصص جراحی پلاستیک پیدا نکنند.
دوم اینکه آمار شکایات از دندانپزشکان، مربوط به دندانپزشکان عمومی و متخصصین مختلف این رشته می‌شود، اما در رشته‌های پزشکی آمار به تفکیک رشته‌های مختلف ارائه می‌شود. گذشته از این، عاملی که در شکایت از دندانپزشکان نقش دارد، این است که در مطب پزشک، بیمار فقط ویزیت پرداخت می‌کند و هزینه خدمات مختلف را در بیمارستان و طی یک سیستم اداری و پزشکی پیچیده پرداخت می‌کند، اما در دندانپزشکی، هزینه خدمات متنوع و جراحی‌های محدود یکجا پرداخت می‌شود و ازآنجاکه فرد با یک نفر مواجه است، راحت‌تر می‌تواند از او شکایت کند.
عامل دیگر ذهنیت مردم است که از فضای حاکم بر جامعه در خصوص رشته دندانپزشکی تأثیر می‌پذیرد. چرا که احساس آن‌ها این است که هزینه درمان‌های دندانپزشکی زیاد است و بر اساس تصور غلط و فضایی که ایجاد شده است، احساس می‌کنند عمده هزینه‌ای که می‌پردازند، سود دندان‌پزشک است.
در آخر هم باید گفت در سال‌های اخیر اطلاعات بیماران نسبت به مسائل درمانی و حق پیگیری حقوقی آن بیشتر شده و همین باعث شده است آمار شکایت بیشتر شود.
به‌عنوان کارشناسی که سال‌ها پرونده شکایات بیماران را بررسی کرده است، مهم‌ترین علل شکایت از دندانپزشکان را چه می‌دانید؟
در بسیاری از مواقع علت شکایت بیماران جدای از مسائل درمان به خود دندان‌پزشک برمی‌گردد و مهم‌ترین علت آن رفتار پزشک با بیمار است. تجربه نشان می‌دهد که اگر دندان‌پزشک در مواقع نارضایتی بیمار از نتیجه درمان، نتواند موقعیت را به‌خوبی مدیریت کند، این نارضایتی عمدتاً منجر به شکایت می‌شود و بدتر از همه این است که گاهی خود دندان‌پزشک بیمار را به شکایت ترغیب می‌کند. چنانچه ما در کمیسیون‌های مربوطه به‌کرات می‌بینیم که دندان‌پزشک به بیمار گفته است که من بیمه هستم و اگر می‌خواهید شکایت کنید. ازجمله عوامل دیگری که زیاد منجر به شکایت می‌شود، تحریک سایر همکاران است، تا جایی که در دستگاه‌های رسیدگی به شکایات به‌صورت ضرب‌المثل درآمده که پشت هر شکایتی یک روپوش سفید است!
بنابراین باید گفت همکاران نباید بر روی درمان‌های سایر همکاران نظر بدهند و یا حتی بیمار را نسبت به پیگیری حقوقی ترغیب کنند. در این موارد بهترین رویکرد این است که با مشورت با پزشکی که درمان را انجام داده است، مشکل بیمار را به بهترین نحو حل کنند. البته این به غیر از مواردی است که بیمار توسط دندان‌پزشک به متخصص مربوطه ارجاع می‌شود.
برای پیش‌گیری از شکایات بیماران چه باید کرد؟
در وهله اول پزشک باید با بیمار، مخصوصاً در شرایطی که از نتیجه درمان ناراضی است، ارتباط مناسبی برقرار کند و در شروع کار، بیمار را از روند درمان، هزینه و ریسک‌های مربوط به آن کاملاً مطلع کند و در صورت لزوم از بیمار امضاء بگیرد. همچنین توصیه می‌شود پزشک، پرونده و گرافی بیمار و مواردی از این قبیل را قبل از شروع درمان تهیه و آن‌ها را ضبط کند. نکته دیگر این است که پزشک باید درما‌ن‌هایی را انجام دهد که توان آن را داشته باشد و آموزش آن را در حد عالی دیده باشد و در مواجهه با درمان‌های پیچیده، حتماً بیمار را جهت مشاوره یا درمان به متخصص مربوطه ارجاع بدهد.
در ضمن همکاران تحت هیچ شرایطی بیماران را به شکایت ترغیب نکنند، چون این اتفاق، حتی در مواردی که متوجه شوند، وقت و انرژی زیادی را از او تلف می‌کند و برای پیش‌گیری از بروز شکایت، در مورد بیمارانی که کارمند سیستم قضائی یا وکیل و یا دانشجوی رشته‌های حقوقی و پزشکی هستند با حساسیت بیشتری عمل کند.
در ضمن توصیه می‌شود پزشک از ادامه درمان نیمه‌تمام همکار خود، مگر در شرایطی که خود او بیمار را ارجاع کرده صرف‌نظر کند و صرفاً” درمانی که بیمار متقاضی آن است و برای آن مراجعه کرده را انجام بدهد و در موارد دیگر قبل از انجام هر کاری، بیمار را نسبت به روند درمان و هزینه آن مطلع کند. دست‌آخر هم باید گفت که پزشک باید از ابتدای شروع فعالیت چه در مطب شخصی و چه در کلینیک، حتماً” تحت پوشش بیمه مسئولیت قرار گیرد.
دستگاه قضایی برای جلوگیری از پیچیده شدن پرونده‌ها و شکایات پزشکی چه تمهیداتی اندیشیده است؟
علیرغم پیگیری‌های که در سال‌های اخیر شده است، بیمار جهت شکایت می‌تواند به مراجع مختلفی از جمله سازمان نظام پزشکی، سازمان پزشکی قانونی، دادسرا، کلانتری و معاونت درمان مراجعه کند، اما اتفاق خوبی که در چند سال اخیر رخ داده، شروع فعالیت شورای حل اختلاف در سازمان نظام پزشکی است که شاکی و مشتکی‌عنه به این مرجع مراجعه می‌کنند و قبل از اینکه وارد فرایند شکایت شوند، سعی می‌شود مساله به شکل توافقی حل شود. در سازمان نظام پزشکی احکام صادره صرفاً” انتظامی و از تذکر شفاهی تا محرومیت از مطب هستند و مبلغی بابت دیه و موارد مشابه آن به بیمار پرداخت نمی‌شود، اما در حوزه دستگاه قضایی و پزشکی قانونی دیه تعیین می‌شود و در صورت اثبات قصور می‌بایستی مبلغ دیه پرداخت شود.