تعداد افراد چاق روز به روز درجامعه زیادتر میشود که بازار گسترده ای برای ارائه خدمات درمان چاقی فراهم میکند. در این میان راه و بیراه کدام است؟ اساسا آیا واقعا چاقی یک بیماری است؟ چرا پزشکان چاقی را خطرناک قلمداد میکنند؟ عوارض ناشی از چاقی چیست؟ روش درست درمان چاقی کدام است؟ چه موانعی در راه درمان اصولی چاقی وجود دارد و چگونه میتوانیم آنها را برطرف کنیم؟ روش های غیر اصولی درمان چاقی چه خطراتی برای سلامتی دارند؟ داروها در این میان دارای چه جایگاهی هستند؟ آیا رفع چاقی های موضعی به روش جراحی یا غیر از آن، راهی برای درمان محسوب میشود؟ امروزه بیشترین تهدید چاقی متوجه کدام گروه سنی است؟ پاسخ به این پرسش ها و نظایر آنها ، با هدفسیاستگذاری و نهایتا فرهنگ سازی برای مقابله صحیح با چاقی رسالت اصلی هفتمین کنگره پیشگیری و درمان چاقی است که در آذرماه سالجاری در تهران برگزار خواهد شد.
چاقی چیست؟
به افزایش توده چربی بدن که غالباً منجر به افزایش وزن می شود چاقی گفته می شود. برای تعیین چاقی و مشخص کردن اندازه توده چربی بدن روش های مختلف علمی وجود دارد مثل سی تی اسکن، دانسیتومتری در آب و... که همگی فقط در مطالعات پژوهشی کاربرد دارد. ساده-ترین روش تعیین چاقی اندازه گیری نمایه توده بدن است که تقریباً برای بیشتر افراد قابل تعمیم است. در این روش اندازه وزن فرد به کیلوگرم را بر مجذور (توان دو) قد او به متر تقسیم می شود. این عدد نمایه توده بدنی نامیده میشود وضعیت تناسب وزن بدن را تفسیر می کند. اگر حاصل بین 18 تا 25 باشد، فرد وضعیت متناسب و طبیعی دارد. اعداد بین 25 تا 30 نشانگر اضافه وزن بوده و بالاتر از آن درجات مختلف چاقی است. به این ترتیب که بین 30 تا 35 چاقی درجه یک، 35 تا 40 چاقی درجه دو و بالاتر از 40 چاقی درجه سه یا چاقی مفرط محسوب می شود.
برخی از گروه ها نظیر ورزشکاران حرفه ای و زنان باردار از این قاعده مستثنی هستند.
این تقسیم بندی چه اهمیتی دارد؟
اهمیت این تقسیم بندی در سنجش میزان خطری است که از بابت وزن اضافی سلامت فرد را تهدید می کند و نیز رویکردی که پزشک برای درمان فرد در نظر می گیرد. به عنوان مثال بیماری هایی که افراد با درجات بالای چاقی را مورد حمله قرار می دهند به مراتب بیشتر از بیماری هایی است که در اضافه وزن و یا چاقی درجه یک به چشم می خورند. همچنین ابعاد بررسی ها و نیز تعیین راهبرد درمانی در درجات مختلف چاقی می تواند متفاوت باشد. فردی با ابتلا به اضافه وزن می تواند با یک رژیم غذایی میان مدت و فعالیت بدنی مناسب به سلامتی دست یابد اما همان فرد با چاقی درجه سه باید جراحی را در کنار گزینه های درمانی خود در نظر بگیرد. 
چرا چاقی مهم است؟
از دیدگاه تاریخی و در طول ایام گذشته، چاقی بیشتر در بین اقشار مرفه اجتماع دیده می شد یعنی گروهی که به لحاظ وضعیت خوب اقتصادی، خورد و خوراک بهتر و فعالیت کمتری داشتند. به همین لحاظ چاقی به عنوان سمبلی از رفاه و سلامتی قلمداد می شد. هنوز هم می بینیم که در بین عامه، پیدایش اضافه وزن در افراد را به بهبود وضعیت معیشتی وی تعبیر می کنند. طی دهه های گذشته جنبه های رفاهی زندگی جوامع رو به فزونی گذاشت، خوراکی های پرکالری متنوع تر و سهل الوصول تر شدندو از سوی دیگر میزان فعالیت بدنی افراد به شکل چشمگیری کاهش یافت. مثلاً برای گرمایش محل سکونت به جای جمع آوری سوخت و هیزم یک کلید را فشار می دهیم، برای پخت و پز و رفت و روب تکنولوژی کار ما را خیلی راحت کرده، ارتباطات کاری و تفریحی خود را به شکل نشسته با تلفن همراه و رایانه انجام می دهیم، دستگاه های کنترل از راه دور تحرک ما را به حداقل رسانده و ... همزمان با همه اینها در حال خوردن تنقلات لذیذ پرکالری هستیم به همین دلیل میزان بروز چاقی روز به روز در جامعه بیشتر می شود. مطالعات پزشکی نشان داده چاقی برای بروز یکسری از بیماریها عامل مستعدکننده به حساب می آید. بیماریهایی نظیر دیابت، فشار خون، بیماریهای قلبی عروقی مانند درگیری رگها و سکته های قلبی و مغزی، برخی از انواع سرطانها، مشکلات، ریوی، کبدی، روانی، ارتوپدی و بسیاری دیگر، همه و همه در افراد چاق بیشتر از سایر گروه ها به چشم می خورد. این دسته از بیماری ها تحت عنوان بیماری های غیرواگیر شناخته می شوند. شاخص های مشترک این بیماری ها این است که اولاً از فردی به فرد دیگر سرایت نمی کنند. ثانیاً عامل اصلی به وجود آورنده آنها شیوه زندگی افراد است، ثالثاً در اثر ابتلا به آن ها درمان قطعی وجود ندارد و فرد مبتلا می بایست تا پایان عمر تحت درمان و کنترل باشد و چهارم آنکه این بیماری ها با تغییر شیوه زندگی قابل پیشگیری هستند. 
چاقی و مشکل فرهنگی
هنوز این باور که چاقی یک بیماری است و سلامتی را تهدید می کند در ذهن جامعه نهادینه نشده است. هنوز می بینیم که اکثریت افراد، چاقی و اضافه وزن را به عنوان یکی از وجوه طبیعی بدن در نظر می گیرند و اغلب متقاضیان رفع چاقی کسانی هستند که برای بهبود وضعیت ظاهری خود و یافتن اندامی مناسب مراجعه می کنند و وقتی در مورد آگاهی آن ها از عوارض چاقی سئوال می شود، نهایتاً به دردهای مفاصل وکندی تحرک اشاره می کنند که این کم خطرترین عارضه چاقی است به همین خاطر ممکن است در انتخاب روش درمانی به راهی خطا بروند که نه تنها مشکلاتشان را بر طرف نمی کند بلکه سلامتی خود را نیز به مخاطره می اندازند. 
چرا درمان چاقی یک معضل به حساب می آید؟
عوامل متعددی در بروز چاقی دخالت دارند که مهمترین آنها عوامل ژنتیکی و نیز عوامل محیطی در دوران زندگی جنینی و کودکی است که سبب بروز اختلال در کنترل پدیده سیری و چرخه معیوبی میشود که کنترل چاقی را دشوار میکند. به لحاظ اصول علمی برای درمان چاقی راه اصلی اصلاح شیوه زندگی یعنی رعایت رژیم غذایی و انجام فعالیت بدنی است که می بایست به مرور زمان انجام پذیرد. این تغییر در شیوه زندگی به ویژه رعایت آن در دراز مدت برای بسیاری از افراد امری دشوار است. لذا زمینه را برای سوداگران فراهم می کند تا با عرضه روش های سریع الوصول به سودجویی پرداخته و افراد را جذب خود نمایند غافل از اینکه تمام این روشها به بیراهه ختم شده و گرچه ممکن است در کوتاه مدت کاهش وزن برای فرد ایجاد کنند اما در طی زمان عوارض و مشکلات ماندگاری را برای فرد به ارمغان آورد. ضمن اینکه افراد وزن از دست رفته را با مقادیری افزون تر شاهد خواهند بود. 
چاقی کودکان و نوجوانان:
تغییرات شیوه زندگی و نیز تحولات هرم جمعیتی موجب پیدایش رو به گسترش پدیده چاقی در میان کودکان و نوجوانان شده، تغییر ساختار خانواده ها، تغییر نحوه تغذیه و تحولات اجتماعی که منجر به کاهش میزان فعالیت بدنی شده، همگی از جمله عواملی هستند که موجبات این رخداد ناگوار را فراهم کرده اند. متأسفانه بر اساس پژوهش های انجام شده ثابت گردیده که کودکان چاق بایستی انتظار پیامدهای ناخوشایند نظیر دیابت یا مشکلات عروقی را در سالیان آتی عمر بیشتر از سایر همتایان خود داشته باشند که این مسئله نه تنها سلامت افراد بلکه سلامت کل جامعه را مخاطره انداخته و تبعات آن تاوان سنگینی را به عهده کشور خواهد گذاشت.
نظر به اهمیت این مقوله سازمان جهانی بهداشت شعار "پایان دهی به چاقی کودکان Ending Childhood Obesity " را به عنوان شعار سال 2015 انتخاب کرده و به همین دلیل محوریت پنجمین کنگره پیشگیری و درمان چاقی که هر دو سال یکبار در کشور برگزار میگردد، نیز به موضوع چاقی کودکان و نوجوانان اختصاص یافته بود و در سایر ادوار کنگره نیز بعنوان یکی از محورهای مهم علمی مورد توجه قرار میگیرد.
چاقی و سیاستگذاری:
مقابله با چاقی در هر جامعه ای باید به عنوان پیشگیری اولیه به کار رود یعنی عوامل مهیا کننده و مستعد کننده چاقی حذف و از بروز اضافه وزن و چاقی جلوگیری شود. ساسا مقابله با چاقی مقوله ای چند تخصصی است و رویکرد یک جانبه برای رفع این مشکل، حتی در ابعاد فردی، محکوم به شکست است. با نگاهی به عوامل پدیدآورنده چاقی، واضح است که برنامه ریزی بنیادین برای نیل به هدف توقف روند صعودی این مساله نیازمند مشارکت نهادهای مختلف جهت برنامه ریزی است.
تبعات گسترده ناشی از چاقی کودکان، اهمیت این موضوع را تا حد یک مشکل راهبردی در نظام سلامت بالا برده، لذا نیاز دارد تا رویکردی کلان در عالیترین سطوح حاکمیتی و برنامه ریزی برای حل آن انجام پذیرد.
هفتمین کنگره ملی پیشگیری و درمان چاقی ایران با اشراف به این واقعیت، تلاش دارد تا با بکارگیری نظر ذینفعان و صاحبنظران این حوزه از وزارتخانه ها و نهادهای تاثیرگزار، گام اولیه در راستای ارائه سیاستهای پیشنهادی در این زمینه را نیز طی قطعنامه پایانی خود بردارد.
حضور دکتر فریدون عزیزی نماینده منطقه شرق مدیترانه در شورای سیاستگزاری سازمان بهداشت جهانی برای مقابله با چاقی به عنوان رئیس کنگره، از یکسو و تعامل مثبت نهادهای ذی مدخل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت آموزش و پرورش، شهرداریها، صدا و سیما و بسیاری دیگر از نهادهای مرتبط، این فرصت را فراهم آورده تا ذیل توجهات حضرت حق، قدمی موثر در نیل به هدفی آرمانی و متعالی برداشته شود. قدمی که در سلامت نسل آینده و بهره وری روز افزون ایران اسلامی تاثیری معنا دار خواهد داشت.
لازم به یادآوریست که این کنگره از 6 لغایت 8 آذرماه در محل سالن همایشهای بیمارستان میلاد به همت انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران برگزار خواهد شد.