خشونت علیه پزشکان و کادر درمان به‌عنوان معضلی جهانی شناخته می‌شود و ابعاد گسترده‌ای از آسیب‌های روانی، اجتماعی و حتی اقتصادی را به دنبال دارد. این مسئله، به‌ویژه در دوران همه‌گیری کرونا شدت یافت، زیرا شرایط بحرانی بیمارستان‌ها و فشار بر بیماران و کادر درمانی، زمینه‌ساز افزایش تنش و در نتیجه خشونت علیه این قشر شد. در ایران نیز خشونت‌های کلامی و فیزیکی علیه پزشکان و پرستاران رو به افزایش بوده و این امر، بر کیفیت خدمات درمانی و سلامت عمومی تأثیر منفی گذاشته است.
آمار و اطلاعات مربوط به خشونت علیه کادر درمان
خشونت جهانی علیه کادر درمان
بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، در برخی از کشورها تا ۴۰ درصد از کادر درمان در طول دوره کاری خود نوعی از خشونت را تجربه می‌کنند. انواع خشونت شامل کلامی، فیزیکی، و تهدیدهای روانی است. در کشورهای مختلف میزان خشونت متغیر است و عوامل فرهنگی، اقتصادی و شرایط اجتماعی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر شدت این معضل به‌شمار می‌روند.
خشونت علیه پزشکان در ایران
در ایران، آمار دقیق و شفافی از خشونت علیه کادر درمان وجود ندارد، اما شواهد نشان می‌دهد که پزشکان و پرستاران در بیمارستان‌ها به خصوص در شرایط بحرانی، بیشتر با خشونت مواجه می‌شوند. بررسی‌ها نشان داده‌اند که در بحران‌های اخیر مانند دوره شیوع کرونا، بسیاری از پزشکان و پرستاران گزارشاتی از حملات لفظی و حتی فیزیکی توسط بیماران یا همراهان آنان ارائه کرده‌اند.
تحلیل علل و عوامل خشونت علیه کادر درمان
عوامل متعددی موجب بروز خشونت علیه پزشکان و کادر درمان می‌شوند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
1. عوامل فرهنگی و اجتماعی: در برخی جوامع، احترام و تقدیر از کادر درمان به‌اندازه کافی نهادینه نشده است. همچنین نبود آگاهی کافی درباره مسئولیت‌ها و محدودیت‌های پزشکان، می‌تواند زمینه‌ساز برخوردهای خشن باشد.
2. عوامل اقتصادی و فشارهای مالی: مشکلات اقتصادی و فشارهای مالی، منجر به افزایش تنش‌ها می‌شود. بیماران و همراهانشان در شرایط سخت اقتصادی، گاه پزشکان را به دلیل هزینه‌های درمانی سرزنش می‌کنند که گاهی به خشونت می‌انجامد.
3. استرس و فشارهای روانی ناشی از بحران‌ها: شرایط بحرانی مانند همه‌گیری کرونا، میزان استرس و فشار روانی بر بیماران و کادر درمان را افزایش داده و موجب بروز خشونت‌های کلامی و فیزیکی می‌شود.
تبعات و پیامدهای خشونت علیه کادر درمان
1. تأثیرات روانی بر کادر درمان: خشونت، اثرات جدی بر سلامت روانی پزشکان و پرستاران دارد و بسیاری از آنان دچار استرس، اضطراب و حتی افسردگی می‌شوند. این اثرات می‌توانند باعث کاهش انگیزه کاری و فرسودگی شغلی شوند.
2. کاهش کیفیت خدمات درمانی: خشونت موجب می‌شود که کادر درمان در انجام وظایف خود دچار تردید و فشار شوند و نتوانند به‌درستی وظایف خود را انجام دهند. این امر در نهایت بر کیفیت خدمات درمانی و سلامت عمومی جامعه اثر منفی دارد.
3. هزینه‌های اقتصادی و تأثیرات اجتماعی: خشونت، موجب هزینه‌های اقتصادی می‌شود، زیرا منابع درمانی و امنیتی بیشتری باید برای حفاظت از کادر درمان در نظر گرفته شود. همچنین، خشونت علیه پزشکان می‌تواند موجب کاهش اعتماد عمومی به سیستم درمانی و نارضایتی بیماران شود.
راهکارها و تجربیات جهانی در کنترل خشونت
در کشورهای مختلف جهان، راهکارهای متنوعی برای کاهش خشونت علیه کادر درمان به‌کار گرفته شده است که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
1. قوانین و مقررات حمایتی: بسیاری از کشورها قوانینی را برای حمایت از پزشکان و پرستاران تصویب کرده‌اند. این قوانین مجازات‌های شدیدی را برای افرادی که به خشونت علیه کادر درمان اقدام می‌کنند در نظر می‌گیرد.
2. برنامه‌های آموزشی و تقویت مهارت‌های ارتباطی: بسیاری از بیمارستان‌ها دوره‌های آموزشی برای کادر درمان برگزار می‌کنند تا مهارت‌های مدیریت بحران و ارتباط با بیماران و خانواده‌ها را بهبود ببخشند.
3. فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی عمومی: فرهنگ‌سازی درباره جایگاه و اهمیت کادر درمان از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، باعث افزایش احترام به این گروه و کاهش خشونت می‌شود.
پیشنهادات کاربردی برای کاهش خشونت در ایران
با توجه به شرایط خاص ایران و افزایش خشونت علیه پزشکان، پیشنهادات زیر برای کاهش این معضل ارائه می‌شود:
1. تدوین و تقویت قوانین حمایتی: پیشنهاد می‌شود که قوانین خاصی برای حمایت از پزشکان و کادر درمان تصویب و اجرا شود که مجازات‌های سنگینی برای افرادی که به خشونت علیه آنان اقدام می‌کنند در نظر بگیرد.
2. آموزش مهارت‌های مدیریت بحران: کادر درمان باید با مهارت‌های ارتباطی و مدیریت بحران آشنا شوند تا بتوانند شرایط را بهتر کنترل کنند و از وقوع خشونت جلوگیری کنند.
3. ایجاد واحدهای پشتیبانی روانی و امنیت شغلی: واحدهای پشتیبانی برای ارائه مشاوره روانی به کادر درمان ضروری است. این واحدها می‌توانند به پزشکان و پرستاران کمک کنند تا اثرات روانی خشونت را کاهش دهند.
4. برنامه‌های فرهنگ‌سازی عمومی: ایجاد برنامه‌های رسانه‌ای و آموزشی با هدف آگاهی‌بخشی عمومی درباره جایگاه کادر درمان و نقش حیاتی آنان در جامعه، می‌تواند از میزان خشونت بکاهد.