به مناسبت روز دانشجو
در چارچوب حاکمیتی، بخش آموزش پزشکی بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گذاشته است. این وزارت موظف است که طی فرآیندهایی با چارچوب مشخص، به تربیت نیروهای کارآمد و متعهد برای نسل آینده کادر بهداشت و درمان بپردازد. قبل از شیوع ویروس کرونا، حوزه آموزش پزشکی به دلایلی همانند پذیرش بیش از ظرفیت دانشجو نسبت به امکانات موجود در دانشگاه‌ها، کمبود اعضای هیئت علمی، کمبود فضای آموزشی، ضعف در آماده سازی فضای بهداشتی - درمانی برای حضور دانشجویان، تحمیل تعداد زیادی از دانشجویان انتقالی خارج از کشور به دانشگاه های داخلی و ده ها مورد دیگر با چالش‌های فراوانی روبرو بود. حالا کرونا نیز مزید بر علت شده است تا ضعف های سیستم آموزشی علوم پزشکی، بیشتر عیان شود.
در این مقاله، چند مورد از مهم‌ترین چالش‌های دانشجویان علوم پزشکی را به بهانه روز دانشجو با هم مرور خواهیم کرد:
1-نخستین چالش اساسی دوران کرونا: عدم وجود زیرساخت های مناسب جهت ارائه دروس به صورت مجازی در دانشگاه‌های علوم پزشکی. در بسیاری از کشورهای دنیا (جهان اول، دوم و حتی سوم) برخی یا تمامی دروس تئوری به صورت مجازی و غیرحضوری در دانشگاه‌ها ارائه می‌شود و به دلیل شکل گرفتن تفکر استفاده از فضای مجازی جهت رشد و پویایی بهتر آموزش، آمادگی نسبی برای ارائه تمامی دروس نظری مجازی وجود داشته است. در کشور ما نیز سامانه‌ای تحت عنوان «نوید» توسط وزارت بهداشت از سال‌های قبل در حال توسعه است اما این سامانه هنوز با وجود گذشت 10 ماه از آغاز بحران کرونا، نتوانسته است انتظارات را برآورده کند.
فضای ذخیره سازی اندک این سامانه برای دانشجویان و اساتید، قطعی‌های مکرر، باگ‌های مختلف در بخش آزمون و ارائه دروس به صورت ویدیو کنفرانس، موجب شده است تا برخی از دانشگاه‌ها به سراغ سامانه‌های مکمل همانند lms، ادوب کانکت، اسکای روم، بیگ بلو باتن و... بروند! همچنین قابل فهم نبودن دروس ارائه شده، بسنده کردن برخی از اساتید به ارائه درس فقط به صورت اسلاید، عدم وجود بستر مناسب جهت پرسش و پاسخ دانشجویان، دسترسی نداشتن دانشجویان به رفرنس‌های علمی به دلیل اعمال محدودیت‌های کرونایی، رایگان نشدن اینترنت به شکل واقعی و... باعث شده تا آموزش مجازی به کابوسی برای دانشجویان بدل شود.
2- مشکلات ارائه دروس بالینی به صورت حضوری
مسلمایکی از ضعف‌های بزرگ آموزش مجازی، عدم پوشش آموزش دروس عملی/بالینی است. قطعا از پشت مانیتور نمی‌توان فوت و فن طبابت را آموخت و تمامی دانشجویان حوزه علوم پزشکی اعم از پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، پرستاری، رشته‌های پیراپزشکی، بهداشت و... دروس کلیدی را تنها در صورتی می‌توانند به شکل کاربردی فراگیرند که آموزش‌ها به صورت حضوری «اما با رعایت تمامی پروتکل‌های بهداشتی» انجام شوند. حتی برخی از دروس تئوری در علوم پزشکی نیز نیاز به ارائه دروس به شکل کارگاهی دارند که عملا با آموزش مجازی، نمی‌توان آموزش را به نحو احسنت به سر منزل مقصود رساند!
تعطیلی‌های گاه و بیگاه صورت گرفته توسط دانشگاه‌ها و مشخص نبودن سیاستی خاص جهت تعیین و تکلیف وضعیت دروس بالینی در زمان کرونا، مشکلات بسیاری را برای دانشجویان به وجود آورده است.
3- ضعف شدید برنامه ریزی در حوزه آموزش علوم پزشکی؛ مشکلی اساسی که به زودی دامنگیر تمام سیستم سلامت خواهد شد
متولی اصلی برنامه ریزی و هدایت آموزش در حوزه علوم پزشکی، معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است که سیاست فعلی مدیران این مجموعه، سپردن اکثریت اختیارات اجرایی و سیاست گذاری به دانشگاه‌های علوم پزشکی در سراسر کشور است!
بسیاری از دانشجویان معتقدند که این موضوع موجب جزیره‌ای عمل کردن دانشگاه‌ها و بی نظمی شده است، به گونه‌ای که استاندارد واحدی برای ارائه دروس مجازی، دروس بالینی، برگزاری امتحانات و سایر مسائل آموزشی وجود ندارد و هر دانشگاه کاملا خودمختار عمل می‌کند. برای مثال در یک استان، دانشگاه علوم پزشکی مرکز استان تصمیم به تعطیلی کارآموزی‌های خود تا خروج استان از وضعیت قرمز گرفته است اما دانشگاه علوم پزشکی دیگری در همان استان، دانشجویان کارآموز خود را ملزم به حضور در دانشگاه کرده است «با وجود اعلام شرایط قرمز»
حوزه سنجش پزشکی نیز موجب سردرگمی دانشجویان شده است: تغییرات متعدد در تاریخ آزمون‌ها، دیر اعلام کردن منابع آزمون دستیاری پزشکی، فاصله اندک بین دو آزمون دستیاری، تعجیل در برگزاری آزمون کارشناسی ارشد علوم پزشکی، حذف آزمون‌های میان دوره از تقویم آموزشی 1400، عدم محاسبه سوابق تحصیلی برای آزمون‌های جامع شهریور و آذر (در حالی که اسفند 98 سوابق تحصیلی صورت گرفته بود) و ده‌ها مورد دیگر...
4- ضعف در تخصیص اقلام حفاظتی مناسب به دانشجویان کارآموز و کارورز و محرومیت دانشجویان از امتیازات صنفی/رفاهی اعلام شده توسط ستاد ملی مبارزه با کرونا
بارها توسط وزارت بهداشت و ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام شده جهت انتقال و یا میهمانی دانشجویان مقطع بالینی علوم پزشکی تسهیلاتی ارائه خواهد شد اما با وجود گذشت ده ماه از آغاز کرونا، خبری از عملی شدن این وعده‌ها نیست. بسیاری از دانشجویان علوم پزشکی سراسر کشور نیز با موضوع کمبود تخصیص اقلام حفاظتی و تبعیض قائل شدن میان دانشجویان کارورز و کارآموز با پرسنل رسمی در بحث تخصیص اقلام حفاظتی همانند ماسک، شیلد و گان دست و پنجه نرم می‌کنند و عملا در اکثر مواقع، افراد باید با هزینه شخصی اقدام به تهیه ماسک و سایر موارد کنند!
5-اجبار دانشجویان به امضای تعهدنامه حضور در بخش‌های بالینی با مسئولیت خود و شانه خالی کردن دانشگاه‌های علوم پزشکی از مسئولیت حقوقی نسبت به دانشجویان نیز موضوع مهمی است که کمتر به آن پرداخته شده است.
و در انتها...
از متولیان امر در حوزه بهداشت و درمان علی الخصوص وزیر بهداشت خواستاریم که به واژه آموزش پزشکی در وزارت بهداشت، دلسوزانه تر و مهربانه‌تر نگاه کنند. آموزش خط مقدم و زیرساخت سیستم درمانی است و ضعف‌های متعدد در مسائل صنفی - آموزشی دانشجویان در آینده منجر به افت سطح علمی کادر درمان و ضعف‌های شدید در ارائه خدمات خواهد شد.