دوشنبه، 3 دی 1403
  
  • 1399/06/25
گزارش روز

دکتر علیرضا مقتدری

قائم مقام معاونت آموزش و پژوهش نظام پزشکی اصفهان

«به شکم خواباندن» در بالا بردن اشباع اکسیژن خون در بیماران کووید-۱۹ دچار هیپوکسی تاثیر دارد

این روش که «به شکم خواباندن» یا (proning) نام دارد، ظاهرا به طور قابل‌توجهی در بالا بردن میزان اشباع اکسیژن خون در بیماران کووید-۱۹ که دچار کمبود اکسیژن خون (هیپوکسی) هستند، تأثیر گذار است.

متاسفانه، در اوج شیوع کووید-۱۹ با کمبود دستگاه تنفس مصنوعی یا ونتیلاتور روبرو بودیم و از طرف دیگر آمارهایی که  منتشر شده بود، نشان می‌داد میزان مرگ‌ومیر در میان بیمارانی که به دستگاه تنفس مصنوعی متصل می‌شوند، بسیار بالا است.
 همچنین در بخش اورژانس با گروهی از بیماران دچار عفونت کرونا مواجه می شدیم که بدون ناراحتی آشکار، نفس می‌کشیدند؛ اما با این وجود میزان اکسیژن خونشان پایین بود. بنابراین سودمند بودن وصل کردن آنها به دستگاه تنفس مصنوعی مورد تردید بود.

به همین علت، شیوه به شکم خواباندن به عنوان وسیله‌ای برای بالا بردن میزان اکسیژن خون و بهتر شدن حال بیماران کووید-۱۹ در تعدادی بیمار بزرگسال امتحان گردید.
 همه این بیماران دارای میزان اشباع اکسیژن خون زیر ۹۰ درصد، یعنی دچار «هیپوکسی» بودند. میزان اشباع اکسیژن خون، با وسیله‌ای به نام «پالس اکسیمتر» که دور انگشت قرار می‌گیرد، مورد سنجش واقع می گردد که در حالت طبیعی باید بین ۹۵ تا ۱۰۰ درصد باشد.

بیش از سه چهارم این بیماران، دارای تنفس سریع و سطحی غیر طبیعی بودند و تعدادی  پیش از بستری شدن بخش اورژانس اکسیژن اضافی دریافت می‌کردند. به بیمارانی که قبلا اکسیژن اضافی دریافت نمی‌کردند، هنگام بستری شدن مقداری اکسیژن داده شده بود. اما با اینکه بیماران اندکی بهبود پیدا کرده بودند، همه این بیماران به طور خطرناکی میزان‌های پایین اکسیژن خون در حد ۷۵ تا ۹۰ درصد داشتند.
🖇پزشکان از این بیماران خواستند خودشان روی شکم‌هایشان دراز بکشند و نتیجه همین اقدام ساده شگفت‌انگیز بود: پس از پنج دقیقه خوابیدن روی شکم، میزان‌ اکسیژن خون این بیماران به حدود طبیعی (۹۴ درصد) رسید. 

در نهایت تعداد زیادی از بیماران هرگز نیازی به متصل شدن به دستگاه تنفس مصنوعی پیدا نکردند.
البته در تعداد کمتری از بیماران هم در نهایت میزان اکسیژن خون در حد طبیعی باقی نماند و اندکی هم  از این بیماران در طول ۲۴ ساعت پس از پذیرش، نیاز به لوله‌گذاری و اتصال به دستگاه تنفس مصنوعی پیدا کردند.

 البته باید تأکید کنم که این پژوهش، یک بررسی صرفا مشاهده‌ای است و نه یک بررسی کنترل‌شده که در آن گروه شاهد یا مقایسه وجود دارد. بنابراین هنوز زود است که بر اساس این یافته‌ها نتیجه بگیریم که خواباندن بیماران به شکم قطعا باعث افزایش احتمال زنده ماندن بیماران و جلوگیری از اتصال به دستگاه تنفس مصنوعی می‌شود.

درباره علت تأثیربخشی این روش، باید ذکر کرد که این روش در واقع از نیروی جاذبه استفاده می‌کند. هنگامی که بیمار به پشت می‌خوابد بخش‌هایی از ریه مانند لایه‌های پارچه روی هم فشرده می‌شود و کمتر هوا وارد آن می‌شود. چرخیدن بیمار به پهلو یا خوابیدنش روی شکم باعث باز شدن این بخش‌های فشرده شده از ریه از روی هم می‌شود و انتقال اکسیژن راحت‌تر صورت می‌پذیرد.