اینکه ویتامین دی در بدن نقش مهمی ایفا می‌کند، بر کسی پوشیده نیست. کمبود شدید ویتامین دی منجر به تغییر فرم شدید و دردناک استخوان‌ها می‌شود که در کودکان و شیرخواران به نام راشیتیسم آن را می‌شناسیم و در بزرگسالان با نام نرمی استخوان.

هیچ کس به درستی نمی‌داند، انسان واقعا به چه مقدار ویتامین دی نیاز دارد یا میزان آن در خون باید به چه مقدار برسد تا بتوان از کمبود سخن گفت. اما یک چیز مسلم است و آن اینکه محبوبیت استفاده از ویتامین دی رو به افزایش است.

در این میان اهمیت ویتامین دی را تنها به عملکرد آن برای استخوان‌بندی سالم کاهش نمی‌دهند بلکه متخصصان این ویتامین را با بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت نوع دو و همچنین انواع  سرطان هم مرتبط می‌دانند.

میزان ویتامین دی در بدن در واقع با نور خورشید در ارتباط است. اگر به اندازه کافی پرتو فرابنفش به پوست بتابد، بدن در موقعیتی خواهد بود که خود بتواند ویتامین دی تولید کند. تنها به طور تقریبی ۱۰ تا ۲۰ درصد از ویتامین دی مورد نیاز بدن از راه تغذیه جذب و تأمین می‌شود.

ویتامین دی که بدن ما از طریق نور خورشید یا تغذیه می‌سازد، در ابتدا از نظر بیولوژیک فعال نیست. پیش شرط ساخت فرم فعال ویتامین دی (کلسی‌تریول) در کلیه و انتقال آن به خون، چندین فرآيند متابولیسیمی است.

اگر به اندازه کافی پرتو فرابنفش به پوست بتابد، بدن در موقعیتی است که می‌تواند خود ویتامین دی تولید کند

افزون بر این بسیاری از اعضای بدن گیرنده‌هایی دارند که پیش‌ماده کلسی‌تریول به آنها متصل می‌شود. متابولیت‌های ویتامین D از طریق خون انتقال یافته و با پروتئین‌های مشخصی مرتبط می‌شوند. این اعضا قادرند با پیش‌ماده‌هایی که دریافت می‌کنند خودشان کلسی‌تریول بسازند که برای فرآیندهای بی‌شماری در بدن از آن استفاده می‌شود. این فرم از ویتامین دی، ترشح انسولین را تنظیم می‌کند، جلوی رشد تومورها را می‌گیرد، تشکیل یاخته‌های خونی و مانایی و فعالیت ماکروفاژها (درشت‌خوارها) را که برای سیستم ایمنی بسیار بااهمیت‌اند، تقویت می‌کند.

ارتباط کمبود ویتامین دی و درجه سختی بیماری کوید ۱۹

تحقیقی در دانشگاه هوهن‌هایم آلمان نشان می‌دهد که ارتباطی میان کمبود ویتامین دی و بیماری‌های پیشین مشخصی  در فرد بیماری که به سختی به کوید ۱۹ مبتلا شده، وجود دارد.  در نتیجه این تحقیق آمده است: «شواهد زیادی وجود دارد که بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر مانند اختلالات فشار خون، دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی با کمبود ویتامین دی در ارتباط هستند. این به اصطلاح چندابتلایی که اغلب با کمبود ویتامین دی در ارتباط است، خطر شدت و وخامت بیماری کوید ۱۹ را افزایش می‌دهد.»

یک متخصص غدد آلمانی به نام مارتین فس‌ناخت از بیمارستان دانشگاه وورتسبورگ هم این نتیجه‌گیری را تأیید می‌کند اما در عین حال این مشاهدات و نتیجه‌گیری را تنها به صرف مشاهده این رویدادها کنار هم، نمی‌پذیرد.

این متخصص غدد هرچند بر اهمیت عملکرد ویتامین دی در بدن تأکید می‌کند اما به هیاهوی پدیدآمده در مورد استفاده بیشتر از این ویتامین و قائل شدن خاصیت درمانی برای آن، آنگونه که تبلیغ می‌شود، به دیده انتقاد می‌نگرد. فس‌ناخت می‌گوید، اثر درمانی ویتامین دی هنوز تأیید نشده است.

مطالعات مشاهده‌ای و مطالعات مداخله‌ای

بسیاری از تحقیقاتی که در مورد ویتامین دی انجام شده، مطالعات مشاهده‌ای هستند که به گفته متخصص غدد، این مطالعات نمی‌توانند ارتباط علی و معلولی را اثبات کنند  بلکه تنها اشاره‌ای به همبستگی موارد به هم دارند.

تنها به طور تقریبی ۱۰ تا ۲۰ درصد از ویتامین دی مورد نیاز بدن از راه تغذیه جذب و تأمین می‌شود

این متخصص با مثالی این مسئله را توضیح می‌دهد و می‌گوید، دو گروه در نظر بگیرید که افراد آن بالای ۸۰ سال سن دارند. گروه اول فعال است، چابک است، ورزش می‌کند و گروه دوم در خانه سالمندان به سر می‌برد. اگر سطح ویتامین دی آنها اندازه‌گیری شود، به گفته این متخصص، نه تنها تفاوت بسیار زیاد خواهد بود که عمر متوسط در دوگروه هم به شدت با هم تفاوت خواهد داشت. او اما می‌افزاید، ارتباط دادن تفاوت سلامتی این دو گروه تنها به وضعیت ویتامین دی در بدن، نتیجه‌گیری درستی نیست. فس‌ناخت ادامه می‌دهد: «میزان ویتامین دی معیار خوبی برای تشخیص این موضوع است که یک نفر تا چه حد بیمار است و نه چیزی بیشتر.»

این متخصص غدد می‌گوید، هیچ کدام از مطالعات مداخله‌ای که تاکنون صورت گرفته که در آنها به طور هدفمند تأثیر استفاده از ویتامین دی بر روی بیماری‌های گوناگون بررسی شده است، نتوانسته‌اند تأثیر مثبت lفروض ویتامین دی را ثابت کنند.

با وجود این، تحقیقات سودمندند

در نتایج تحقیق دانشگاه هوهن‌هایم آلمان در مورد ویتامین دی و ارتباط آن با روند سخت بیماری در بیماران مبتلا به کوید ۱۹ آمده است: «در صورت مشکوک بودن به ابتلا به ویروس کرونا، باید حتما وضعیت ویتامین دی بیمار بررسی شود و در صورت امکان، به سرعت کمبود ویتامین دی مرتفع شود.»

فس‌ناخت اما با اشاره به تحقیقاتی که در مورد ارتباط ویتامین دی و کووید ۱۹ در جریان است، می‌گوید، اعتقاد ندارد که واقعا ارتباطی میان این دو وجود دارد. با وجود این او اما انجام این تحقیقات را سودمند می‌داند و می‌گوید، نمی‌خواهم این واقعیت را رد کنم که شاید گروه‌هایی از افراد وجود دارد که اگر ویتامین دی مصرف کنند، این گام به آنها کمک خواهد کرد.

با توجه به تحقیقاتی که تاکنون انجام شده، این متخصص اعتقادی به تجویز پیشگیرانه و گسترده ویتامین دی برای افراد ندارد و می‌گوید، "اعتقادم در این مورد که [تجویز] ویتامین دی یک‌جایی کمک می‌کند، کم است"، اما ادامه می‌دهد:«البته من هم می‌توانم اشتباه کنم.»