در حال حاضر دانشمندان در حال مطالعه این امر هستند که چرا بعضی از جوامع نسبت به بقیه در زمان همه‌گیری بهتر عمل کردند.

در طول موج اول همه‌گیری Covid-19، به طور کلی شهرهای بزرگ نسبت به شهرهای کوچک و نواحی روستایی، شدیدتر تحت تأثیر قرار گرفتند.

با این حال در ایتالیا، شهر رُم تا حدی از آثار مخرب بیماری دور ماند در حالی که روستاهای لُمباردی نرخ بالای بیماری و مرگ‌ومیر را تجربه کردند. اما در همان منطقه لُمباردی هم، یک روستا به نام Ferrara Erbognone کاملاً از بیماری محفوظ ماند و حتی در موج شدید بیماری نیز هیچ کیس Covid-19 نداشت. کسی واقعاً دلیل آن را نمی‌داند.

این معما فقط شامل ایتالیا نمی‌شود، از ابتدای بیماری، Covid-19 به طور ناموزون جهان را متأثر ساخته است و دانشمندان در حال تلاش هستند تا دلیل آن را متوجه شوند.

چرا مردم یک جامعه خاص و یا بخشی از جمعیت در یک کشور، بیش از سایرین مستعد ابتلا به بیماری هستند؟

یا بیایید سؤال را به نحو دیگری مطرح کنیم، چرا بعضی از گروه‌های جمعیتی در برابر بیماری مقاوم هستند؟

در بخش observer گاردین در آخر هفته گذشته، کارل فریستون نورولوژیست و طراح مدل Covid-19 از دانشگاه یوسی ال بر اساس مقایسه آمارهای بریتانیا و آلمان پیشنهاد می‌کند که نرخ مرگ‌ومیر نسبتاً کم در آلمان ناشی از عوامل محافظ ناشاخته است. او می‌گوید: «این حالت شبیه ماده سیاه «Dark Matter» در جهان هستی است. ما آن را نمی‌بینم اما می‌دانیم که عامل به وجود آمدن آن چیزی است که ما می‌بینم.

دیدگاه پیش‌گفته یک رویکرد جدید است. در حالی که، بیشتر کارشناسان Lockdown انجام شده در آلمان و برنامه تست‌های سیستاتیمک Covid-19 را ستایش می‌کنند، بقیه کارشناسان سخت تلاش می‌کنند، تا دیگر فاکتورهایی را که گسترش Covid-19 را تغییر می‌دهند، کشف کنند. در این صورت می‌توانند برای بقیه معماها در این خصوص نیز جوابی پیدا کنند.

مثلاً چرا ژاپن با اینکه جمعیت سالخورده دارد و پاسخ سیستم بهداشت و درمان آن نیز چندان خوب نبود، از موج مرگ‌آور اول بیماری در امان ماند. یا اینکه چرا دانمارک، چک و اتریش با اینکه در ابتدا قوانین lockdown شدیدی اجرا نکردند، افزایش ناگهانی بیماران را گزارش نکردند؟

یافتن پاسخ برای این پرسش‌ها به دولت‌ها کمک می‌کند که موج دوم بیماری را مدیریت کنند.

یک نکته کاملاً واضح است: دلایل زیادی وجود دارد که چرا یک جامعه خاص نسبت به دیگر جوامع در برابر بیماری محفوظ می‌ماند. سونترا گوپتا، اپیدمیولوژیست نظری دانشگاه آکسفورد اعتقاد دارد که مصونیت ایمنی که قبل از بروز همه‌گیری به وجود آمده، یکی از عناصر کلیدی است.

هر چند حفاظت متقاطع شاید نتواند در ابتدا فرد را در برابر بیماری محافظت کند، سبب خواهد شد که فرد به بیماری خفیفی مبتلا شود.

ظن گوپتا در مورد حفاظت متقاطع، به دلیل نقصان اطلاعات لازم در مورد مصونیت در برابر Covid-19، هم چنان ثابت نشده باقی می‌ماند.

تست آنتی‌بادی، همانطور که می‌دانیم، بسیار کند انجام شد و برای شروع این تحقیق نیز غیر قابل اعتماد بود. نتایج تست نشان داد که درصد جمعیتی که آنتی‌بادی Covid-19 را دارا هستند یک رقمی یا دو رقمی (پایین) است.

تست‌های آنتی‌بادی جدید و حساس‌تر که در هفته‌های اخیر در دسترس قرار گرفته است، می‌تواند به زودی تصویر دقیق‌تری ارائه دهد. اما در حال حاضر نکاتی وجود دارد که نشان می‌دهد نتایج به دست آمده تا به امروز کمتر از حد مورد نظر برآورد شده است.

مورد اول: شواهدی که بر اساس آزمایش‌های تشخیصی نمونه‌های پس از مرگ، از بیمارانی که در ماه دسامبر در گذشته‌اند به دست آمده حاکی از آن است که ویروس در کشورهای غربی به ویژه فرانسه و ایالات متحده حدود یک ماه زودتر از آنچه تصور می‌شد در گردش بوده است.

پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که یکی دیگر از اجزای پاسخ ایمنی بدن، یعنی سلول‌های T که به هماهنگی پاسخ آنتی‌بادی کمک می‌کنند، وقتی که معرض Sars-COV-2 یعنی ویروس عامل Covid-19 قرار گرفتند، memory برای عفونت کرونا ویروس را نشان می‌دهد.

در مقاله‌ای که 14 مِه در ژورنال Cell منتشر شد، محقیقین پژوهشکده ایمونولوژی La Jolla در کالیفرنیا گزارش دادند که سلول‌های T موجود در نمونه‌های خونی که بین 2015 تا 2018 به دست آمده بود. Sars-Cov-2 را شناسایی کردند و نسبت به بعضی بخش‌های آن واکنش نشان دادند.

آلساندروسِت یکی از نویسندگان ارشد مقاله می‌گوید: «این افراد احتمالاً نمی‌توانستند با Sars-COV-2 مواجه شده باشند». معقول‌ترین فرضیه این است که این پاسخ سیستم ایمنی واقعاً همان Cross-reactivity با خانواده
Sars-COV-2 باشد. مثل کرونا ویروس‌های مولد سرماخوردگی ساده که به طور گسترده در گردش است و بیماری خفیفی ایجاد می‌کند.

این یافته علمی، نتایج مطالعه قبلی را که در بیمارستان Charité بر این صورت گرفت تأیید می‌کند. در آن مطالعه، محققین دریافتند که در 83% بیماران مبتلا به Covid-19 و 34% افراد سالمی که پس از تست داوطلبانه، نتیجه تست‌شان منفی شد، سلول T نسبت به پروتیئن‌های Sars-COV-2، reactivity داشت.

دیوید هایمان اپیدمیولوژیست دانشکده بهداشت و طب گرمسیری لندن که به سازمان بهداشت جهانی در خصوص Covid-19 راهنمایی ارائه می‌کند، نتایج حاصل شده را مهم ارزیابی می‌کند. اما معتقد است احتیاط در این زمینه باید لحاظ شود چون Corss-reactivity کرونا لزوماً به ایمنی منجر نمی‌شود.

برای تعیین اینکه آیا این امر منجر به ایمنی می‌شود، لازم است تعداد زیادی از مردم را که این Cross-reactivity را نشان می‌دهند، مورد پیگیری و Follow-up قرار دهیم تا ببینیم آیا نسبت به Covid-19 مقاوم هستند و یا اگر مقاوم نیستند دست کم به فرم خفیف بیماری مبتلا می‌شوند.

سِت می‌گوید، یک فرضیه منطقی این است که اکپسوز شدن به سایر کرونا ویروس‌ها می‌تواند حفاظت در برابر Covid-19 را فراهم کند. «ما قبلاً هم این اثر را دیده‌ایم. مثلاً با آنفلوانزای H1N1 2009». افراد مسن‌تر نسبت به جوان‌ترها، راحت‌تر بیماری را رد کردند. شاید به این دلیل که سیستم ایمنی آنها به دلیل رویارویی با آنفلوانزاهای مشابه در دهه‌های گذشته آماده‌تر شده بود. این می‌تواند دلیلی باشد که چرا پاندمی 2009 در مقایسه با دیگر همه‌گیری‌های آنفلوانزا در تاریخ، کمتر کشنده بود (تخمین زده می‌شود که در کل دنیا200000نفر به دلیل این آنفلوانزا از دنیا رفتند.)

گوپتا می‌گوید اگر قرار گرفتن در معرض سایر کرونا ویروس‌ها، در برابر Covid-19 محافظت ایجاد کند، پس تنوع در میزان اکسپوژر می‌تواند تفاوت در میزان مرگ‌ومیر را در کشورها و نواحی مختلف توضیح دهد.

برای مثال قرار گرفتن مردم در معرض ویروس مرتبط با Covid-19 که اپیدمی Sars را در 4-2002 ایجاد کرد، می‌تواند توضیحی باشد برای محافظت مردم خاور دور در برابر Covid-19. در اواخر ماه مارس، گروه گوپتا مقاله‌ای منتشر کرد که مورد توجه واقع شد زیرا پیش‌بینی‌های بسیار متفاوتی نسبت به آنچه نیل فرگوسن (اپیدمیولوژیست امپریال کالج لندن) و همکارانش ارائه کرده بودند، بیان داشت.

گروه آکسفورد اظهار داشت که نیمی از جمعیت بریتانیا می‌تواند تا به امروز با Sars-COV-2 آلوده شده باشد. این بدان معنی است که نرخ کشندگی عفونت (IFR)- نسبت افراد آلوده که جان خود را از دست می‌دهند- بسیار کمتر از آن چیزی است که گروه فرگوس اظهار داشته بود و در نتیجه بیماری کمتر خطرناک بود.

در آن زمان هیچ یک از گروه‌ها، اطلاعات زیادی در اختیار نداشتند و گوپتا می‌گوید قصد او این بود که در صورت عدم وجود داده، باید طیف گسترده‌ای از سناریوها در نظر گرفته شود.

2 ماه است که گوپتا از مدل خود دفاع می‌کند. او می‌گوید: «حقیقت این است که IFR یک نسبت از بیش تعیین شده غیر تأمل انعطاف از ویروس یا تعامل ما با ویروس نیست، این کسر (با جمعیت‌های خاص) تحت تأثیر قرار می‌گیرد که میانگین کلی خطر مرگ را تعیین می‌کند.»

مثلاً اگر ویروس وارد یک خانه سالمندان شود، سریع گسترش می‌یابد و اغلب کشنده است که IFR را بالا می‌برد. این بدان معنی است که فهمیدن این نکته که چرا بعضی مردم مقاوم هستند و بعضی نه بسیار مهم است. چون در این صورت می‌توانیم افراد مستعد ابتلا به بیماری را محافظت کنیم.

ما برخی از این عوامل آسیب‌پذیری را می‌شناسیم. سن واضح‌ترین مورد است. بر خلاف آنفلوانزای 2009، افراد مسن نسبت به Covid-19 بسیار آسیب پذیرند- واقعیتی که ممکن است تاریخچه قرار گرفتن در معرض کرونا ویروس در گروه‌های سنی مختلف را منعکس کند.

همبودی بیماری‌ها (وجود هم زمان چند بیماری) از دیگر عوامل است. سومین عامل آسیب‌پذیری نسبت به بیماری مرد بودن است. طبق نظر گاریما شارما، از دانشکده پزشکی دانشگاه جان هاپکینز در بالیتمور، که اخیراً مقاله‌ای در مورد تفاوت‌های جنسیتی در میزان مرگ‌ومیر Covid-19 منتشر کرده زنان به دلیل داشتن یک نسخه پشتیبان (back up) از کروموزوم x در برابر بیماری محافظت می‌شوند.

او می‌گوید: «کروموزوم‌های X حاوی چگالی بالایی از ژن‌های مرتبط با ایمنی هستند، بنابراین زنان معمولاً پاسخ‌های ایمنی قوی‌تری دارند.»

وضعیت اقتصادی- اجتماعی، آب‌وهوا، فرهنگ و آرایش ژنتیکی نیز می‌تواند آسیب‌پذیری را شکل دهد همانطور که ممکن است واکسن‌های خاصی در دوران کودکی و سطح ویتامین D این اثر را داشته باشند و تمام این فاکتورها می‌توانند بین کشورها متفاوت باشند. مثلاً ژاپنی‌ها به دلیل اینکه به جای دست دادن در برابر یک دیگر خم می‌شوند، بیشتر (نسبت به ابتلا به بیماری‌های از این دست) محافظت شوند.

اگر چه بیشتر دلایل نابرابری آسیب‌پذیری به بیماری بین جنسیت‌ها، دلایل زیست‌شناختی دارد، طبق نظر شارما، بعضی از این تفاوت‌ها به عوامل اجتماعی و فاکتورهای رفتاری ربط دارد. مثلاً زنان با احتمال بیشتر دست‌های خود را می‌شویند و به دنبال مراقبت‌های پیشگیرانه هستند.

طبق این موارد روشن می‌شود که محافظت افراد آسیب‌پذیر تأثیر بسیار متفاوتی در نتایج داشته است. ایتالیا و آلمان نسبت‌های مشابهی از افراد بالای 65 سال دارند تقریباً بیش از 20% از جمعیت هر دو کشور. با این حال آمار مرگ‌ومیر این دو کشور بسیار متفاوت است.

CFR نسبت به IFR اطلاعات کمتری فراهم می‌آورد ولی اندازه‌گیری آن آسان‌تر است زیرا افراد بیمار بیش از افراد آلوده قابل مشاهده هستند. در 26 مه CFR در ایتالیا 14% و در آلمان 5% بود.

ایتالیا از نظر جمعیتی از آلمان تراکم بیشتری دارد و خانه‌های مردم در ایتالیا نسبت به آلمان کوچک‌تر است. خیلی از ایتالیایی‌ها در دهه 20 و 30 زندگی (39-20 ساله) در یک خانه با خانواده بزرگ خود شامل (پدر- مادر و گاهی پدربزرگ-مادربزرگ) زندگی می‌کنند که بدان معنی است که انتقال بیماری به افراد مسن بالاست. زمانی که بخش‌های مراقبت ویژه جوابگوی بیماران جدید نبود، مرگ‌ومیر اتفاق افتاد. این مدل زندگی به ندرت در آلمان دیده می‌شود. آنجا حتی خانه‌های سالمندان نیز قوانین ایزولاسیون سختی دارد. هایمان می‌گوید: «آلمانی‌ها در مراقبت از افراد مسن بهتر عمل کردند.» برخی تخمین‌ها حاکی از آن است که تنها 20% موارد Covid-19 در آلمان بالای 60 سال سن داشتند. در حالی که در ایتالیا این عدد به 90% می‌رسد.

بریتانیا که پس از اسپانیا بیشترین میزان مرگ‌ومیر در اثر Covid-19 را به ثبت رسانده است، به اندازه کافی به سالخوردگان خود توجه نکرده. مثلاً در یک مقطع تصمیم گرفت که بیماران را از بیمارستان مرخصی کرده به خانه‌های مراقبت برگرداند بدون آنکه برای Covid-19 از آنها تست بگیرد.

توصیه به دولت به یک و نیم میلیون شهروند بریتانیایی با مشکلات زمینه‌ای به 3 ماه خود قرنطینگی از اواخر مارس، شاید به حفاظت این افراد کمک کرد اما از نظر گوپتا، نرخ مرگ‌ومیر بالا در انگلیس حاکی از مشکل عمیق‌تری است. او می‌گوید: «در NHS، برای امور مربوط به پزشکان عمومی و دیگر شاغلین سلامت که خط مقدم در ارائه توصیه‌های بهداشتی به افراد آسیب‌پذیر هستند، سرمایه‌گذاری کافی صورت نگرفته.»

گوپتا معتقد است قفل کردن فضای کشور (Lock dawn) واکنش بیش از حد بود، مراقبت‌های اولیه و حفاظت از افراد آسیب‌پذیر که باید از ابتدا در اولویت قرار می‌گرفت، باید اکنون در اولویت قرار گیرد. او فکر می‌کند که بدترین حالت را سپری کرده‌ایم، گر چه موج‌های بعدی بیماری را نمی‌توان رد کرد، احتمالاً از آنچه تاکنون تجربه کرده‌ایم، وخامت کمتری خواهد داشت.

از نظر او بیماری در وضعیت تعادل اندمیک قرار می‌گیرد و شاید در زمستان مانند آنفلوانزای فصلی بازگردد.

مدل‌های فریستون همچنین نشان می‌دهد که مصونیت در جمعیت بالاتر از حدی است که اطلاعات نشان می‌دهد اما برای او مشخص نیست که این مصونیت چه مدت دوام خواهد داشت. او استدلال می‌کند که پروتکل‌های تست و ردیابی (افراد آلوده) باید هم اکنون صورت بگیرد بیش از آنکه موج دوم فرا برسد. موجی که ممکن است به محض از دست رفتن مصونیت در برابر بیماری ایجاد شود.

هایمان منتظر داده‌های بیشتر است و می‌گوید «من فکر نمی‌کنم کسی بتواند سرنوشت این ویروس را در این مقطع زمانی پیش‌بینی کند».