شنبه، 8 اردیبهشت 1403
  
  • 1398/11/10
روزنوشت

دکتر علی نیکجو

روانپزشک

سرطان، ترس ها و ابهامات

✳ سرطان، اگر‌چه یکی از شایع ترین بیماری ها در سراسر جهان است، اما همچنان برای کسانی که تشخیص آن را دریافت میکنند، رو به رو شدن با واقعیت ابتلا به آن، همانند یک ضربه یا شوک روانی تجربه میشود. بر اساس دانش بالینی متخصصان و همچنین تجربیات کسانی که شرایط مشابهی را پشت سر گذاشته اند، برای تطابق و مدیریت هدفمندانهٔ زندگی، پس از دریافت این تشخیص، به بیماران مبتلا به سرطان توصیه می‌شود که:

✳ از درست بودن فهم خود از تشخیص بیماری مطمئن شوید؛ یکی از مهمترین فاکتورهای تاثیرگذار بر سازگاری با هرگونه شرایط دشوار، داشتن آگاهی نسبت به آن است. بیماری سرطان در ذهن بسیاری از ما با مجموعه ای از پیش فرض ها، و دانسته هایی مبتنی بر شنیده های پراکنده همراه است. بنابراین یکی از اولین اقدامات در برخورد با تشخیص این بیماری، به دست آوردن اطلاعات کافی و اختصاصی، از پزشک معالج و سایر منابع قابل اعتماد است.

"کلمه سرطان و قرار گرفتن تحت تشخیص آن می‌تواند باعث برانگیخته شدن ترسها و ابهامات فراوان شود، اما اطمینان از فهم کامل آن، منجر به احساس تسلط بیشتر بر شرایط خواهد شد" این گفتهٔ یکی از مشاوران و متخصصان مرکز حمایت از بیماران سرطانی مک میلان است. "اگر خود را مواجه با تشخیص سرطان می بینید، پیش از آنکه وحشت زده شوید، تا آنجا که می‌توانید دربارهٔ نوع و درجه ای از سرطان که به آن مبتلا شده اید و تفاوت آن با سایر انواع، اطلاعات کسب کنید، چرا که هرچه بیشتر درباره ی بیماری خود بدانید، آن را کمتر ترسناک تجربه می کنید"

اما به دلیل تمامی ویژگی های خاص این بیماری، گفتگو و تبادل اطلاعات دربارهٔ آن، حتی برای پزشکان معالج نیز می‌تواند بسیار دشوار باشد. باید دانست که اگرچه نسخه ای جادویی برای تضمین موفقیت یا اثربخشی درمان وجود ندارد، اما داشتن فضای کافی برای گفتگوی آزادانه با پزشک معالج، اطمینان از دست یابی به اطلاعات کافی، و آگاهی پزشک از نحوه ی مدارای بیمار با شرایط، از جمله ملزومات کار با این گروه از بیماران است. 

✳ تجربهٔ علائم اضطراب و افسردگی، در غالب موارد یکی از پیامدهای طبیعی دریافت تشخیص یک بدخیمی است. در عین حال، بسیاری از اوقات، این موضوع مورد غفلت واقع میشود و بیمار را از امکان اتکا به یک سیستم حمایتی قوی محروم می‌کند. اگر چه شروع گفتگو، حتی با دوستان نزدیک و اعضای خانواده پیرامون احساسات و ابهامات پس از تشخیص سرطان، می‌تواند دشوار باشد، اما تجربه ی بسیاری از بیماران مبتلا نشان می‌دهد که برقراری جریان گفتگو با افراد مورداعتماد و دریافت کمک از آنها حتی در امور روزمره، در کاهش احساس درماندگی و تنهایی در چنین شرایطی کمک کننده است. 

در عین حال، بسیاری از اوقات، تلاش نزدیکان بیمار برای تسلی دادن به او، به دلیل ترس‌ها، باورهای دور از واقعیت و اطلاعات ناکافی شان، منتهی به افزایش اضطراب‌ بیمار خواهد شد. در چنین شرایطی به بیماران توصیه می‌شود که ضمن احترام به دغدغه ها و میل اطرافیان خود به کمک، احساس واقعی خود را با آنها در میان بگذارند و برای رفع ابهامات به وجود آمده، از تیم درمانی و شبکه های حمایتی موجود در مراکز درمان بیماران مبتلا به سرطان، کمک بگیرند.

✳ واکنش به دریافت تشخیص سرطان در قالب احساساتی مانند سوگواری و خشم، در بسیاری از بیماران اجتناب ناپذیر است. در عین حال، چنین واکنش هایی الزاما مخرب تلقی نمی‌شوند، و حتی می‌توان از آنها به عنوان اهرمی برای وارد شدن به چالش با شرایط و دست یابی به تسلط بر آن استفاده کرد. به طور مثال تجربهٔ احساس خشم می‌تواند دربردارنده این پیام از دنیای درونی فرد باشد که: "نمیخواهم سرطان تمام زندگی ام را تحت تاثیر قرار دهد".
این یک واقعیت است که سرطان اگرچه بخشی از زندگی و سلامت جسمانی و روانشناختی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما ادامه ی فعالیت های موردعلاقهٔ گذشته، و حتی شروع فعالیت های لذت بخش تازه، امکان ارتباط بیمار با حوزه های دیگر زندگی و استفاده از سایر ابعاد وجودی اش را فراهم می‌کند. 
زندگی با بیماری سرطان، مسیر و فرآیندی مستمر است که یک فاکتور اساسی برای طی کردن جرأت مندانهٔ آن، حفظ احساس مسئولیت و باور به تأثیرگذاری، نسبت به بدن و زندگی خود است.

چنانکه اشاره شد، تجربهٔ نوسانات خلقی، غمگینی و اضطراب، شیوع بالایی در میان بیماران مبتلا به سرطان دارد. پذیرش این هیجانات، اجتناب از سرزنش خود به خاطر وجود آنها، و مشارکت فعالانه در درمان، میتواند منتهی به افزایش احساس امیدواری، اعتماد به نفس و توانایی تسلط بر احساسات دشوار شود. در غیر اینصورت، و در صورت عمیق تر شدن احساس سردرگمی، ناامیدی، مشکل در تفکر و تمرکز، احساس خستگی مفرط، و وجود افکار آسیب به خود، دریافت کمک حرفه ای برای بررسی از نظر وجود اختلالات روانشناختی مانند افسردگی و درمان آنها، ضرورت خواهد یافت.