مراقبت های اولیه بهداشتی باید ازشکاف کیفیت عبور کند تا ایمن تر، کارآمدتر و مؤثرترشود.  در عصر حاضر و با استفاده روز افزون از اینترنت در انتقال اطلاعات و داده ها، کیفیت مراقبت های بهداشتی  به شدت به قابلیت همکاری ما بین سیستم های اطلاعاتی بستگی دارد و رایانه ها را قادر می سازد  تا  اطلاعا ت را به اشتراک بگذارند و داده ها را از جایی که منشأ می گیرد به جایی که لازم است ارائه دهند 

تصور اینکه می توان در سطح ملی یک پایگاه داده ای عظیم را ایجاد کرد تا داده های سلامت را در چندین کامپیوتر با پردازش بسیار بالا  ذخیره نماید  و از آن به عنوان یکپارچگی اطلاعات سلامت یاد کرد، دقیقا مانند انحصاری کردن تولید خودرو در ایران است که مانعی برای استفاده شهروندان از خودرو باکیفیت شده است، مگر اینکه  اهداف دیگری  در  لوای  یکپارچگی اطلاعات سلامت  مد نظر باشد.

کیفیت مراقبت های بهداشتی، بستگی به  بروز رسانی اطلاعات و دسترسی ایمن مردم، بیماران، پزشکان، سازمان های بیمه گر،  مدیران و محققان به اطلاعات لازم در زمان و مکان مناسب دارد. آنچه امروزه در فضای تبادل اطلاعات سلامت ایران نیاز است، قابلیت همکاری  بین سیستم هاست و نه یکپارچگی اطلاعات به معنای تجمیع داده ها. با افزایش  قابلیت همکاري  بین سیستم ها  می شود  تصمیمات منطقی تري گرفت که منجربه نتایج بهتر و اشتبا هات کمتر برای بیمار شود. بنابراین قابلیت همکاری یک پیش نیاز است.

درسطح فنی، تا زمانی که ما به توافق نرسیم، که قابلیت همکاری را  اجرا کنیم و برای اتصال بین سیستم های متفاوت موجود در مراقبتها ی بهداشتی استاندارد های مناسبی را به كار ببریم، کیفیت اطلاعات امکانپذیر نخواهد بود.

پس  توافق در استفاده از استانداردها، شرط لازم (به تنهایی کافی نیست)  برای افزایش کیفیت مراقبت های بهداشتی است. 

  امروزه در دنیای ارتباطات مربوط به اطلاعات سلامت این استانداردها تقریبا به طور قطع مبتنی بر   HL7و SNOMED CT هستند که با هم به عنوان یک زبان کاملاً مشخص برای تبادل اطلاعات مراقبت ها ی بهداشتی  به كار می روند.

  همانطوریکه در همه زبان ها  گرامر و کلما ت  وجود دارند، در زبان مبتنی بر  این دو استاندارد ،  نقش گرامر را به عنوان ساختار های استانداردشده برای ارتباطا ت مراقبت های بهداشتی، HL7     بعهده  دارد  در حالی که SNOMED CT یک مرجع اصطلاح بالینی جامع، مشابه یک فرهنگ لغت برای زبان مربوطه  است.

از لحاظ تاریخی، سیستم های اطلاعات مراقبت هاي بهداشتی ، به صورت سلسله مراتبی سازماندهی شده اند  که دولت یا پرداخت کننده ها (سازمان های بیمه گر) در راس آن قرار دارند ، سپس سازمان ها ی ارائه دهنده مانند بیمارستان ها ، پس از آن بخش ها ، پزشکان و در نهایت بیماران قرار دارند. این سلسله مراتب ، جریان پول، اقتدار و قدرت را منعکس میکند، اما حقیقت این است که این گردش کار با جریان طبیعی اطلاعات بهداشتی مورد نیاز، برا ی مراقبت از بیماران همخوانی ندارد. در واقع امروزه فرآیند های مراقبت ازبیمار شباهت بیشتری به یک شبکه اجتماعی  پیدا کرده است که در آن هر بيمار در مرکز شبکه خودش قرار دارد  تا نیازهایش را برطرف نماید.

  در ارائه خدمات سلامت،  خود ِ مردم تنها دلیل فعالیت در عرصه مراقبت های بهداشتی هستند بنابراین باید بر رفع نیاز هاي آنها تمرکز کنیم. هر شخص می خواهد طولانی تر زندگی کند، احساس خوبی داشته باشد و بتواند کاري را که می خواهد انجام دهد.

  بنابراین مراقبت های بهداشتی باید از يك مدل پدرانه  به یک مدل مشارکتی بین افراد و متخصصان مراقبت هاي بهداشتی تغییر کند،

و حکمرانی در حوزه اطلاعات سلامت بدون اعمال نظر متخصصان مراقبت ها ی بهداشتی درعصر  فناوری اطلاعات  به خودي خود مردود است و استفاده ازسامانه های متعدد و متنوع  برای ارتقای کیفیت مراقبت ها جایز و ضروری است.   

  در مدل مراقبت ها ی بهداشتی سنتی، مراقبت بر اساس ویزیت های مجزا و دوره ها ی مراقبت  است، از طرفی  استقلال حرفه ای منجر به این شده است که  هر مراقب  در مورد بررسی ها و درمان بر اساس آموزش و تجربه خود تصمیم  بگیرد. در مدل سنتی، ایمنی بیمار یک مسئولیت فردی  است نه  اجتماعی، و پرونده و سوابق بیمار گزارشی  است از آنچه اتفاق افتاده  که در لوای محرمانگی اطلاعات بیمار مخفی می ماند. در این مدل سیستم به طور کلی از مرزبند ی حرفه ای دفاع میکند،  و بر کاهش هزینه ها تمركز می کند و به نیازهای بیمار در صورت بروز واکنش نشان مید هد.  این مدل سنتی در دنیا به سرعت در حال ناپدیدشدن است، اما ما همچنان به سیستم هاي اطلاعاتی که در ابتدا براي آن محیط طراحی شده اند، تکیه می کنیم.

 اما مدل جدیدِ بیمار محور، کاملا متفاوت است . مراقبت ها مبتنی بر روابطِ  مستمر است(مهمترین اصل پزشکی خانواده) که با توجه به نیازها و ارزش های فرد سفارشی شده اند و شخص  بعنوان مرجع نهای مراقبت ها است. دانش ها به اشتراک گذاشته می شود. اطلاعات آزادانه در گردش هستند و تصمیم گیری مبتنی بر شواهد است ، شفافیت و همکاری فضیلت هستند و نیازهای بیمار پيش بینی میشوند، در اين مراقبت ها تلاش براي کاهش ضایعات (یعنی هر فعالیتی که هیچ سودی برای بیمار ندارد) علاوه بر کاهش عوارض اقدامات وجود دارد.

 اگر خواسته باشید تمام موارد بالا را در انفورماتیک سلامت رعایت کنیم  یک چالش بزرگ وجود دارد و آن استفاده نامناسب از انواع  اطلاعات و داده های سلامت موجود است.  اما این چالش با استقرار تنظیم کننده ها بعنوان رگولاتور قابل حل است.

در تاریخ تبادل اطلاعات می توان از سنگ روزتا که در موزه بریتانیا نگهداری می شود  بعنوان اولین رگولاتور اطلاعاتی نام برد.

این سنگ حاوی یک اعلامیه به سه زبان بود، که توسط کشیشان(به زبان هیروگلیف)، درباریان(به زبان یونانی)  و مردم (زبان دموکریت) استفاده می شد.

سنگ مزبوربعنوان مرجع یک پیام بود و مانع تفاسیر مختلف در زبان های متعدد  مابین اقشار متعدد میگردید.

 در واقع از آنجایی که هر گزارش بالینی یک مشاهده است، و ممکن است دو گزاره در مورد يك رویداد با یکدیگر مخالف باشند، اگر زمینه یا منشأ هر عبارت (چه کسی، چه زمانی و کجا آن رابیان کرده است) ثبت شود، ایمنی تبادل اطلاعات در قالب فرمتی پایدار (سنگ روزتا)  تضمین شده است. فرمت های پایدار و ثبت شده در فضای  مجازی امری لازم و ضروری است که می بایست با استفاده از زبان استاندارد ها صورت بگیرد.

در حال حاضر همانطوریکه قبلا گفته شد تقریبا به طور قطع زبان استاندارد مبتنی بر HL7 و SNOMED CT هستند و  بسنده کردن به یک جزء آن(  HL7 به تنهایی) که در پرونده الکترونیک سلامت ایران در حال وقوع است، باعث استفاده نامناسب از اطلاعات و داده های سلامت خواهد شد.

در گزارش پژوهش  درآمدی بر طراحی مدل اجرایی پزشک خانواده در ایران  که به همت مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع)  با مدیریت علمی جناب دکتر کامران باقری لنکرانی منتشر شده است،  آمده است :

اعتبار داده ها در این طرح منوط به " ادغام ثبت داده در ارائه خدمات" است  به این معنا که همزمان با فرایند ارائه خدمت ، داده های مورد نیاز ثبت شود. این ادغام حتی در تجهیزات و لوازم مورد استفاده در ارائه خدمت، نیز رخ میدهد و از طریق آنها، داده های مورد نیاز ذخیره میشود. در این زمینه استفاده از سامانه های متعدد و متنوع جهت مدیریت داده هاست که در طرح پزشکی خانواده علاوه بر افزایش هزینه ها، به دلیل تنوع استانداردهای ثبت داده میتواند به اعتبار و یکپارچگی داده ها لطمه بزند همچنین عامل مؤثر دیگر بر اعتبار داده ها، تعارض منافع است؛ چراکه از داده ها میتوان برای شفافیت بیشتر و آشکارسازی برخی سوءاستفاده های فردی یا سازمانی بهره جست "

گرچه با توجه به توضیحات فوق این نقد وارد است که  استفاده از سامانه ها ی متعدد و متنوع نه تنها نکوهیده نیست بلکه جهت افزایش کیفیت مراقبت های پزشکی خانواده ضروری است و اما ضروری تر از آن و شرط لازم آن  تبیین زبان استاندارد مبتنی بر HL7 و SNOMED CT در رگولاتوری اطلاعات سلامت است تا به اعتبار یکپارچگی داده ها لطمه وارد نشود که در گزارش پژوهش به درستی بیان شده است  این رویه می تواند  اسباب آشکارسازی برخی از سوءاستفاده های فردی یا سازمانی را فراهم نماید .

بنابر این  رگولاتوری اطلاعات سلامت  ایران همزمان با HL7 الزام به کارگیری SNOMED CT در یک زبان واحد را خواهد داشت که امیدواریم محقق شود.

منبع : principles health interoperability HL7 and SNOMED CT   نوشته Tim Benson

          گزارش پژوهش  درآمدی بر طراحی مدل اجرایی پزشک خانواده در ایران