برای تشخیص ویروس کرونا و بیماری کووید19 تست‌های مختلفی در دنیا وجود دارد. اما به دلیل تحریم‌ها، دسترسی ما به تست‌های متعدد و متفاوت محدود است. درواقع یکی از عللی که ما این اپیدمی را در کشور دیر تشخیص دادیم، همین در اختیار نداشتن تست در مراحل اول شیوع بیماری بود.
تست‌های مولکولی
عمده‌ترین تست‌های تشخیص کرونا تست‌های مولکولی هستند که شاید قابل اعتماد‌ترین تست‌ها در بین بیماران علامت‌دار، همین تست‌های مولکولی یا PCR باشند. این تست‌ها از نوع Rt pcr هستند که این تست‌ها از نظر مولکولی به دنبال ویروس کووید می‌گردند.
جالب اینجاست که این تست با همه بالا و پایینی که دارد، چیزی در حدود 50 تا 70 درصد حساسیت بیشتر ندارد. به نظر من حساسیت این تست‌ها در کشور ما از این میزان که در منابع نوشته شده هم کمتر است. اما چرا؟
اگر ما این تست را از ناحیه بینی بگیریم که می‌شود نازوفارنژیال، سنسیویتی آن در حدود 60 تا 70 درصد است. اما اگر این تست را از داخل دهان و از ناحیه لوزه و حلق بگیریم، سنسیویتی آن 34 درصد می‌شود. اگر هر دو را با هم بزنیم ممکن است مقدار مثبت بودن بالاتر برود. همین pcr را اگر روی خون انجام دهیم، حساسیتش صفر درصد می‌شود. اگر روی مدفوع انجام شود، در حد یکی دو درصد می‌شود. به همین ترتیب اگر این تست را بر روی ترشحات رونکوآلوئولار انجام دهیم، بالای هشتاد و حتی نود درصد ممکن است مثبت شود ولی ما هیچ‌وقت این را توصیه نمی‌کنیم که پزشکان ریه، بیماران کرونایی را برونکوسکوپی کنند به دلیل اینکه ممکن است خودشان آلوده شوند.
یکی از نکات مهم، تایمینگ و زمان‌بندی انجام تست است. مثبت شدن تست pcr از اوائل دوره کمون است تا شروع علائم بالینی. هرچقدر از هفته اول بروز علائم بالینی بگذرد، امکان مثبت شدن این تست کمتر می‌شود.
نکته دیگری که در تست‌های pcr حائز اهمیت است، نحوه انجام این آزمایش است. از تجریبات خودم برای شما مثالی می‌زنم. بیماری داشتم که پدرخانمش متخصص ENT بود و به همین علت درخواست کرد که نمونه را خودشان بگیرند. تست را در منزل انجام دادند و نمونه را به آزمایشگاه فرستادند. جواب آزمایش را آوردند و دیدیم که منفی است ولی علائم زیادی به نفع کرونا دارد. به همین علت او را مجددا فرستادم پیش تکنسین کنترل عفونت مرکز که یک خانم پرستار با مدرک فوق‌دیپلم است. وقتی ایشان تست را گرفت، نتیجه مثبت شد. فهمیدیم که مشکل، از نحوه انجام تست و گرفتن نمونه بوده است. کاملا هم طبیعی است. چرا که نمونه‌گیری اصلا کار پزشک نیست. مگر یک پزشک در عمرش چند بار نمونه‌گیری کرده است؟ نمونه‌گیری باید حتما در آزمایشگاه و توسط شخصی انجام شود که خبره این کار است.
تست‌های pcr ممکن است که سنسیویتی پایینی داشته باشند ولی اگر مثبت شوند، معمولا نشان‌دهنده عفونت کرونا است.
تست‌های سرولوژیک
دسته دیگر تست‌ها، تست‌های سرولوژیک هستند. تست‌های سرولوژیک به این صورت هستند که در دوره کمون بیماری منفی هستند. بعد که علائم بالینی بیمار آغاز می‌شود تا 7 روز پس از شروع علائم، همچنان تست‌های سرولوژیک منفی هستند.
کاربرد این تست بیشتر برای یافته‌های علمی و مقاصد اپیدمیولوژیک است. مثلا مطلع می‌شویم که تعدادی از پزشکان و پرستاران و کادر درمان یک مرکز درمانی یا دانشگاه علوم پزشکی یا به بیماری مبتلا شده‌اند و یا نمی‌دانند که بیماری را گرفته‌اند یا نه و علامتی هم ندارند. این تست اینجا به کمک ما می‌آید و نشان می‌دهد که ممکن است بعضی از این افراد بیماری را گرفته باشند و مثبت ولی بدون علامت باشند. از انتهای هفته اول IgM بالا می‌رود و از ابتدای هفته دوم IgG بالا می‌رود که ممکن است دو تا سه ماه هم بالا بماند.
اگر IgM و IgG هر دو مثبت باشند، نشان دهنده این است که بیمار پادتن محافظت‌کننده بیماری را در بدن خود دارد. هنوز ثابت نشده که مبتلایان به این بیماری تا ابد دیگر این بیماری را نمی‌گیرند و این مسئله را زمان مشخص می‌کند.
درمجموع تست‌های سرولوژیک ارزان‌تر و در دسترس‌تر هستند؛ اگر مثبت شوند ارزش دارد و نشان‌دهنده ایمنی یا ابتلای قبلی است ولی برای تشخیص بیماری در مراحل اولیه ارزشی ندارند.