روز جهانی آرتروز به آگاهی بخشی افراد، نسبت به دردهای ایجاد شده در زانو، مفاصل و دیگر اعضای بدن اختصاص دارد.

آرتروز به معنای ساییدگی مفصل و تخریب سطح مفصلی و بدنبال آن تغییر شکل، درد و محدودیت های حرکتی در مفاصل است.
آرتریت Arthritis به معنای التهاب مفصل است و استئوآرتریت Osteoarthritis شایع ترین نوع آرتریت است. در استئوآرتریت مشکل اصلی در غضروف مفصلی است و بعد از مدتی استخوان مفصل هم دچار آسیب میشود. آرتروز Arthrosis یک کلمه یونانی به معنای مفصل است ولی به معنای استئوآرتریت هم بکاربرده میشود. در فارسی بجای کلمات استئوآرتریت و آرتروز از کلمه “ساییدگی مفصل” هم استفاده میشود.
در ابتدا سطح غضروف ریش ریش و لایه لایه می شود. با هر آسیبی مقداری از روی غضروف برداشته می شود تا اینکه بتدریج کلفتی غضروف کم می شود. کم شدن کلفتی غضروف که در رادیولوژی بصورت کاهش فاصله مفصلی دیده می شود از علائم اولیه شروع ساییدگی مفصل است.

علل زیر در تشکیل و پیشرفت آرتروز یا ساییدگی مفصل تاثیر دارند:

سن : با بالا رفتن سن آرتروز هم بیشتر میشود.

ژنتیک : در بعضی انسان ها بطور ژنتیکی و خانوادگی استعداد بروز آرتروز بیشتر است.

چاقی : ساییدگی مفاصل ران و زانو در افراد چاق بیشتر و زودتر ایجاد میشود.

جنسیت : آرتروز در زنان بیشتردیده می شود.

عارضه آرتروز در تمام گروه‌های سنی میان زنان، مردان و کودکان دیده می‌شود اما بیشتر افراد مسن در رده سنی 50 تا 66 ساله به آن مبتلا می‌شوند. این بیماری باعث بروز درد، ورم و گرفتگی در مفاصل فرد مبتلا می‌شود.

این بیماری پیامدهای جدی و ناتوان‌کننده‌ای برای افراد مبتلا دارد.

افزایش سن، پروتئین موجود در غضروف مفصلی از بین رفته  سبب لایه لایه شدن آنها و ایجاد شکاف های ریز در ناحیه غضروف می شود، استفاده مکرر مفصلی که غضروف مفصلی آن ساییده شده و به تدریج التهاب غضروف، درد و تورم مفصل را به دنبال خواهد داشت.

متاسفانه این بیماری با گذشت زمان بدتر می‌شود و هنوز درمان قطعی برای آن یافت نشده است اما با کمک برخی روش‌های درمانی می‌توان درد ناشی از این بیماری را کاهش داده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید، حدود یک سوم بیماران مبتلا به آرتروز ممکن است دچار ناتوانی‌های شدیدی شوند و گاهی درد و ناراحتی مفصل آنقدر شدید می‌شود که بیمار نمی‌تواند از آن مفصل استفاده کند.

به بیمارانی که دچار آرتروز زانو هستند توصیه می شود که چهار زانو یا دو زانو ننشینند و از حرکاتی که منجر به خم و راست شدن مکرر زانو می شود پرهیز کنند، از سربالایی و سر پایینی کمتر بالا و پایین بروند، فرم نمازخواندنشان را تغییر دهند،  از خم کردن زانو پرهیز کرده و از توالت فرنگی استفاده کنند و یا در ناحیه گردن که امروزه آرتروز به خاطر نوع مشاغل خیلی زیاد در افراد به وجود می آید، پرهیز از خم نگه داشتن گردن و نرمش های حین کار برای پیشگیری از آرتروز گردن بسیار مهم است، به خصوص به راننده ها توصیه می کنیم که رانندگی های طولانی  نکنند.

از مهمترین روش های کاهش علائم ارتروز تغییر دادن روش زندگی است. مهمترین آنها عبارتند از:

* کم کردن سطح فعالیت های بدنی

*استفاده کمتر از پله و زمین های شیب دار در آرتروز زانو و مفصل ران

*استفاده از توالت های صندلی دار در آرتروز زانو و مفصل ران

*خوابیدن در بستر کمی سفت در آرتروز ستون مهره

*بلند نکردن اجسام سنگین

*یاد گرفتن طرز صحیح بلند کردن اجسام از روی زمین

*ورزش

*کاهش وزن

*وسایل کمکی : استفاده از وسایلی مانند بریس های زانو، کفی های مخصوص کفش و زیاد چسب زدن به کشکک برای کنترل حرکات آن میتواند در کاهش دردهای زانو به علت آرتروز موثر باشد.

*عصا : به دست گرفتن عصا در دست مقابل اندام دچار آرتروز یا ساییدگی مفصل میتواند تا حدی درد ناشی از بیماری در مفصل ران و زانو را کم کند.

*گرما : گرم نگه داشتن مفصل مبتلا به آرتروز میتواند تا حدی درد ناشی از آن را کاهش دهد.

*دارو : دارو میتواند درد و التهاب ناشی از آرتروز را کاهش دهد.

*عمل جراحی : از اعمال جراحی متفاوتی در درمان آرتروز استفاده میشود. درمان های جراحی معمولا برای بیمارانی بکار برده میشود که درد و ناراحتی آنها به اقدامات درمانی قبلی پاسخ مناسبی ندهد.

از اعمال جراحی متفاوتی برای کنترل آرتروز و ساییدگی مفصل استفاده میشود که مهمترین آنها عبارتند از:

*استئوتومی : در مواردی که آرتروز هنوز شدید نشده است ممکن است بتوان با انجام استئوتومی درد بیمار را کاهش داد و از پیشرفت آرتروز جلوگیری کرد. از استئوتومی مفاصل ران و زانو بطور وسیعی استفاده میشود. استئوتومی معمولا در استخوان خارج از مفصل انجام میشود ولی در افراد جوان میتوان در صورت لزوم استئوتومی داخل مفصلی را برای موارد بد جوش خوردن شکستگی ها انجام داد
*تعویض مفصل : در موارد ساییدگی شدید میتوان از جراحی تعویض مفصل استفاده کرد. مفاصل مصنوعی بطور وسیعی در مفصل های ران و زانو استفاده میشوند. مفصل مصنوعی میتواند درد ناشی از آرتروز را بطور کامل از بین برده و بسیاری مشکلات دیگر مانند خشکی مفصلی را هم درمان کند.

*خشک کردن مفصل  (Fusion)در واقع بی حرکت کردن مفصل هست که در نهایت مفصل تخریب شده فمور و تیبیا به هم جوش میخورند تا علایم بیمار برطرف شود.

*آرتروسکوپی : در مفصل زانو در موارد آرتروز خفیف ممکن است انجام عمل آرتروسکوپی با خارج کردن بافت های اضافه مفصل بتواند تا مدتی درد بیمار را کاهش دهد. البته این نوع درمان معمولا علائم ناشی از آرتروز را بطور موقت کاهش میدهد.

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، بنابراین توصیه می شود همیشه وزن خود را در حد مطلوب نگه دارید تا از بیماری های ناشی از اضافه وزن و چاقی مثل بیماری های مفصلی و قلبی و عروقی در امان بمانید.